Hooggevoelig en 'nee zeggen'

Je moeder vraagt je om even een boodschapje te doen, je vriendin vraagt je om even op de kinderen te passen, je man vraagt je om even die knoopjes aan te naaien, je baas vraagt je om dat klusje nog even op te knappen... En zo heb je waarschijnlijk zo je eigen serie voorbeeldjes; het dagelijks leven is er immers vol van.

Je bent niet te beroerd om te helpen. Helemaal niet. Je bent immers HSP’er, en als HSP’er sta je doorgaans voortdurend in de starthouding om anderen te helpen. Sterker nog: we zien vaak al wat een ander nodig heeft voordat die ander dat zelf überhaupt nog maar in de gaten heeft. Ja, ja, de meeste HSP’ers zijn geboren “redders”.

Vaak gaat het bieden van de helpende hand goed en vinden we het fijn om de ander een plezier te doen. Maar het is je vast wel eens overkomen dat je weliswaar ja zegt, maar dat het toch niet goed voelt om iets voor die ander te doen. Je krijgt al snel spijt van je spontane aanbod, en je beseft dat je eigenlijk gewoon nee had moeten zeggen omdat je te moe was, omdat je juist van plan was om eens lekker weg te kruipen met een boek of omdat je dringend toe was aan een eindje lopen, of om wat voor reden dan ook.

Waarom is 'nee zeggen' vaak zo lastig?

Nee zeggen is lastig om een aantal redenen, en vaak spelen al die redenen tot op zekere hoogte een rol:

• Je wilt helpen, je bent een helper en helpen is iets wat je automatisch doet. Helpen is immers iets positiefs.
•  Iedereen wil graag aardig gevonden worden. Je gaat ervan uit dat je niet aardig gevonden zult worden als je nee zegt. Misschien is er een stemmetje in je achterhoofd dat fluistert dat 'nee zeggen' egoïstisch is.
• Je durft geen nee te zeggen omdat je bang bent dat de ander boos zal worden en je kunt niet tegen conflicten.
• Je weet niet hoe je nee kunt zeggen en je hebt al 'ja' gezegd voordat het zelfs maar bij je opkwam om 'nee' te zeggen; en voor je gevoel kun je dan niet meer terug.
• Uit respect voor de ander, omdat je vindt dat die ander (bijvoorbeeld een ouder of een leraar) geen 'nee' verdient.
• 'Ja' zeggen is de meest gemakkelijke optie. De ervaring heeft je geleerd dat 'nee' zeggen je een schuldgevoel bezorgt. Als HSP’er kan het dan goed zijn dat je, wanneer je toch 'nee' zegt, je jezelf 'straft”'omdat je niet bereid was een ander bij te staan.

Waarom 'nee zeggen'soms noodzakelijk is

Natuurlijk moet je niet altijd nee zeggen, helemaal niet. Ik denk bijna dat je in het leven vaker ergens 'ja' op moet zeggen dan niet. Alleen, het moet een vrije keuze zijn, het gevolg van een eerlijke afweging. Als HSP’er moet je je eigen grenzen (leren) kennen en (leren) bewaken. Wees eerlijk in je emoties. Wees eerlijk in je persoonlijke behoeften. Niemand is gebaat bij een jazegger met een zuur gezicht! Nee kunnen zeggen, iets af kunnen wijzen zonder je daarna schuldig te voelen maakt je vrij. Waarom is nee zeggen zo belangrijk?

• Het levert respect op. Wie altijd maar ja zegt om aardig te worden gevonden krijgt naar alle waarschijnlijkheid het stempel van 'slijmerd' opgedrukt (en dat is dus helemaal niet hetzelfde als aardig gevonden worden). Duidelijkheid van jouw kant wordt alleen maar gewaardeerd en mensen gaan je zien als een onafhankelijk iemand met een eigen mening.
• Beter minder vaak ja zeggen om iets met plezier en overgave te kunnen doen. Een goed uitgevoerde klus die op de afgesproken tijd klaar is, leidt ertoe dat mensen je als betrouwbaar gaan zien. Beperk je bij voorkeur tot dingen waar je goed in bent.
• Met 'nee zeggen' kun je jezelf een hele hoop onnodige stress besparen. Het is onmogelijk om het iedereen naar de zin te maken zonder meer van je krachten te geven dan je weer aan kunt vullen. Een tekort aan krachten leidt onherroepelijk tot stress. Denk daarbij aan het voor HSP’ers niet te verontachtzamen belang van het opladen van de accu’s!

Hoe zeg je 'nee'?

Dat is natuurlijk de hamvraag. Het is inderdaad een kunst om op een goede, eenduidige en vriendelijke manier 'nee' te kunnen zeggen. Een vaag, onduidelijk 'nou, nee, liever niet' brengt je verder van huis; 'liever niet' is geen nee, ookal denk je misschien van wel. Onduidelijkheid kan juist tot misverstanden en conflicten leiden, iets dat je natuurlijk wilt voorkomen.

Het ligt uiteraard aan de omstandigheden en aan de vraag die je krijgt, maar hieronder volgen een aantal 'formules' die je op weg kunnen helpen. Denk eens aan een bepaalde situatie waarin je 'ja' hebt gezegd terwijl je veel en veel liever 'nee' had gezegd, en zoek de formule die bij die situatie past. Spreek hem dan eens een paar keer hardop uit om te kijken hoe het voelt. Het oefenen van dit soort formules helpt je om je meer zekerheid te krijgen en om eenduidig en overtuigend over te komen. Hier komen ze:

• 'Wat leuk dat je aan me dacht, dank je wel, maar echt, het komt me op het moment niet uit. Ik zeg dus nee.'
• 'Hé, dat is een leuk idee! Maar wat jammer dat ik op dat gebied zo weinig ervaring heb. Ik doe het niet, want ik heb mezelf beloofd om alleen dingen te doen waarvan ik zeker weet dat ik ze tot een goed einde breng.'
• 'Oei, nou, ik weet niet. Het komt me niet helemaal eerlijk voor. Nee, daar laat ik me niet mee in.'
• 'Goh, jammer. Ik had je graag willen helpen, maar het gaat niet want ik heb nog ander werk te doen. Het komt me werkelijk niet uit. Volgende keer beter.'
• 'Daar vraag je me nogal wat. Zou je iets duidelijker kunnen zijn? Wat wil je precies dat ik voor je doe?' (Je kunt dan altijd nog ja of nee zeggen; het maken van een duidelijke afspraak is even belangrijk als het geven van een duidelijk antwoord).

En dan nog dit:

Er is een tussenoplossing voor degenen die het ondanks de formules nog te moeilijk vinden om ronduit nee te zeggen. Kun je om de een of andere reden niet onmiddellijk een keuze maken tussen ja of nee, ben je er voor jezelf niet uit of je een vraag wel of niet kunt honoreren, dan kan het volgende antwoord uitkomst bieden: 'Ik begrijp je vraag en ik begrijp je behoefte. Ik kan er nu, op dit moment geen antwoord op geven en ik wil er even over denken. Kom je er volgende week op terug?' In de meeste gevallen, dat zul je zien, komt de vrager er niet op terug omdat hij al een andere kandidaat of oplossing heeft gevonden.

Je zult ook situaties meemaken waarin 'nee zeggen' geen optie is. Dat kan bijvoorbeeld zijn wanneer je in een groep (werkploeg) zit die als geheel heeft besloten om ergens mee akkoord te gaan. Probeer dan in ieder geval duidelijk aan te geven tot op welke hoogte je bereid bent om mee te gaan; hou je aan je grenzen. Waak ervoor om je als vrijwilliger op te werpen (een typische HSP-valkuil!).