Zoeken in deze blog

donderdag 23 december 2010

De feestdagen

Ze staan weer voor de deur: 'de feestdagen'. Ik heb eens bij een aantal mensen, hsp'ers en niet-hsp'ers, nagevraagd welk gevoel er bij hen opkomt wanneer ze aan de kersttijd en de jaarwisseling denken.

'Gezelligheid' staat bijna bij iedereen voorop. Maar dan, en dat zal geen enkele hooggevoelige verbazen, zien de meeste hsp'ers behoorlijk op tegen de voorbereidingen, de drukte, de organisatie, de boodschappen en ga zo nog maar even door. Veel van de niet-hsp'ers daarentegen verheugen zich juist op precies dezelfde dingen. De laatsten lijken het leuk te vinden om even iets anders te kunnen doen, terwijl bij de eersten nogal wat mensen aangeven dat het verliezen van een normaal vast dagritme hen makkelijk uit evenwicht brengt.

Kan een hsp'er iets doen om niet in de stress te raken? Plannen, tijdig beginnen en zo veel mogelijk delegeren, dat soort oplossingen ligt voor de hand. Verder zou je je kunnen afvragen of het misschien ook eenvoudiger kan dan je aanvankelijk van plan was. De reclamespotjes en de stapels folders willen ons doen geloven dat een kerstdiner van minder dan vijf gangen compleet met de nodige hoeveelheid drank niet kan, dat (dure) geschenken verplicht zouden zijn en dat het kerstfeest geen echt feest is zonder een enorme boom en een versierde tuin of voorgevel. Is dat echt zo?


Is Kerstmis niet het feest van het licht? In de voorchistelijke tijd werd, in afwachting van de geboorte van Jezus, het lengen der dagen gevierd. In de christelijke traditie wordt de geboorte van Jezus gevierd die later Christus ging heten. Allemaal kennen we de beelden van de armoedige stal. Nergens wordt verteld over 5-gangendiners en dure cadeau's. De geschenken die het Kind van de herders ontvangt zijn simpel, zélfs de geschenken die door de drie koningen bij de kribbe worden neergelegd zijn naar verhouding bescheiden. Wat vooral uit de verhalen naar voren komt is ver-wonder-ing en aanbidding, en bij verwonderen en aanbidden gaat het om een innerlijke houding, een innerlijk feest.

Als Kerstmis op die manier, vanuit een innerlijke houding, beleefd en gevierd wordt krijgen stress en paniek veel minder kans. Echte gezelligheid en saamhorigheid hangen niet af van eten, drinken en cadeau's. Het lijkt wel alsof we die attributen hebben verzonnen als afleidingsmanoeuvre om te 'mogen' vergeten waar het met het Kerstfeest in werkelijkheid om gaat. Wie realiseert zich nog dat 'Kerst' in feite 'Christen' betekent?


Ik wens jullie een bijzonder mooie Kerst toe.

(Afbeelding: Fra Angelico, Gabriel -uit altaarstuk, 1430)

dinsdag 2 november 2010

HSP-er en voor het eerst ouder?

Vanuit mijn spaanse achterban ontving ik binnen een week tijd meerdere verzoeken om eens iets te schrijven over hsp en zwangerschap, en over hsp-moeders (maar ook vaders) die net hun eerste kindje hebben. Het is een onderwerp waar niet veel aandacht aan wordt besteed, want uiteindelijk betreft het maar een relatief kleine groep.
Voor elke aanstaande moeder, hsp of niet, staat de zwangerschap gelijk aan een ingrijpende verandering. De veranderende hormoonhuishouding zorgt er onder andere voor dat je aanvankelijk waarschijnlijk slecht slaapt. En als we bedenken dat voldoende slaap en rust voor een hooggevoelige onontbeerlijk zijn, zou het slaaptekort wel eens tot onnodige stress en innerlijke onrust kunnen leiden. Als hsp-er ben je in de regel vanzelf al emotioneel, maar nu kan het gebeuren dat je spontaan in huilbuien uitbarst. Je voelt je labiel, en hebt je gevoelens (nog) minder in de hand dan normaal. Je maakt je snel zorgen, en terwijl je omgeving blij voor je is, kost het je vaak moeite om sombere gevoelens en angstige gedachten op een afstand te houden. Het kan zijn dat je je daardoor schuldig gaat voelen en dat je last krijgt van nare dromen. Als je jezelf in dit beeld herkent, helpt het misschien om te weten dat je niet de enige bent die zo extreem heftig op een zwangerschap reageert. Een hsp-er is nu eenmaal gevoeliger en emotioneler dan de meeste mensen.
De bevalling is een onbeschrijflijk belangrijk moment; een absoluut hoogtepunt voor jou en je kindje. Probeer alles ruim van te voren zo goed mogelijk voor te bereiden. Als je zelf kunt beslissen, er geen medische indicatie is en je het aandurft, is het misschien een goed idee om thuis te bevallen. Rustig in je eigen omgeving met bekende mensen om je heen geeft een hsp-er vaak een veilig gevoel en voorkomt onnodige spanning
Veel hooggevoelige mensen hebben veel tijd en rust nodig om aan nieuwe situaties te wennen. Dat een baby je wereld behoorlijk op zijn kop zet, behoeft geen betoog. Het is gedaan met de rust, en 's nachts vaak een aantal malen je bed uit moeten om je kindje te voeden betekent voor de meesten van ons een aanslag op de emotionele stabiliteit. Bedenk ook hier weer dat slaap en rust voor een hsp-er essentieel zijn, en probeer begrip voor jezelf op te brengen als je je als gevolg van de korte nachten kribbig en ongedurig voelt. 
Een van de vele kenmerken van de hooggevoelige mens is zijn hang naar perfectionisme, de behoefte om alles goed te willen doen. Maar hoe moet je alles goed doen wanneer er geen duidelijke regels zijn die je zeggen waar je je aan te houden hebt? De angst om fouten te maken, of alleen al de zorg om de gezondheid en het welzijn van je kindje kan makkelijk tot obsessie worden. 
‘Ik voel me schuldig omdat ik niet gelukkig ben,’ schrijft een moeder. ‘Ik zie overal huizenhoog tegenop. Ik kan het niet meer aan. Het moederschap groeit me boven het hoofd en ik weet me vaak geen raad wanneer mijn dochtertje zonder aanwijsbare reden uren achtereen ligt te huilen of opeens een dag niet wil eten,’ schrijft een ander. Een derde laat weten dat de situatie haar boven het hoofd groeit ‘wanneer mijn zoontje weer eens een ontzettende huilbui heeft en alleen maar in mijn armen wil liggen. Maar het ergste is wel de voortdurende twijfel of ik het wel goed doe allemaal.’
Al deze reacties zijn normaal voor een hooggevoelige moeder. De eerste stap is aanvaarden dat dit zo is. De veranderde hormoonhuishouding, de nieuwe uiterlijke omstandigheden, het slaapgebrek, de nieuwe verantwoordelijkheid, de behoefte om alles goed te doen en onze toch al heftige emotionaliteit - het is de reële dagelijkse kost van de nieuwe moeder. Je erbij neerleggen kan een opluchting zijn. En dat geldt mogelijk ook voor het besef dat perfectie niet bestaat. Het heeft geen zin om jezelf etiketten op te plakken in de zin van dat je een slechte moeder zou zijn, of dat je te weinig doet, dat je te emotioneel bent of dat je je zou aanstellen. Het is begrijpelijk dat je het zo voelt als hsp-er, maar je schiet er niets mee op. Waar je ook niets mee opschiet, zijn de meningen (oordelen) van anderen. Anderen voelen niet wat jij voelt. ‘Al doende leert men’ zou wel eens voor het moederschap bedacht kunnen zijn. Je leert het in de praktijk en fouten maken mag - elke keer gaat het een beetje beter waardoor je zelfvertrouwen zal groeien. Wat je vandaag niet lukt, heb je morgen waarschijnlijk onder de knie.
Probeer de hulp van vriendinnen in te schakelen. Als hsp-er kost het vragen om hulp je waarschijnlijk moeite, maar dit is een uitstekend moment om het stellen van dit soort vragen te oefenen. Deel je zorgen en je angsten, praat erover met anderen en hoor hoe anderen (bij voorkeur hsp-ers) bepaalde kwesties hebben aangepakt en opgelost.
Maar vóór alles: vertrouw op onze grootste bondgenoot, de intuïtie. De intuïtie van een hsp-er is om te beginnen vaak al sterk ontwikkeld, maar als moeder (en vader) van een kindje wordt die gave doorgaans alleen nog maar groter. Kijk veel en aandachtig naar je kleintje, probeer te ‘luisteren’ naar wat het nodig heeft en speel daarop in. Overigens is zo’n pasgeboren baby één en al zintuig; een piepklein mensje dat van top tot teen en met heel zijn wezen is gericht op de wereld om zich heen en bij wie alle prikkels ongecensureerd binnenkomen  ̶  een beeld dat jou als hsp-er niet vreemd zal zijn. Met dat laatste zul je waarschijnlijk al automatisch rekening houden.
Ten slotte wil ik je er graag nog eens op wijzen dat fouten maken mag, dat het ouderschap één groot leerproces is en dat niemand van je verwacht dat je alles meteen al de eerste keer goed doet. Probeer je dus zo veel mogelijk te ontspannen en naar je intuïtie te luisteren, want uiteindelijk is het de bedoeling dat je van je baby, van het wonder in je armen, geniet.

zondag 3 oktober 2010

HSP, conflict en communicatie

Hoewel hooggevoeligen sterk op de medemens zijn gericht en ze op grond daarvan als bijzonder sociale wezens bestempeld kunnen worden, blijken veel van hen toch moeite te hebben met de communicatie. Die moeilijkheden doen zich met name voor wanneer er heftige emoties in het spel zijn. Die emoties kunnen dan, en met name wanneer dit negatieve emoties betreft, met ze aan de haal gaan. Een lawine van emoties, vaak ook nog eens vermengd met de emoties van de ander, werkt in de regel verlammend. Zo kan het gebeuren dat de hsp'er dan ineens zijn aangeboren empathische vermogen kwijt is. Of dat hij volledig dichtslaat. Of gaat schreeuwen. Of ook wel dat hij het helemaal niet meer ziet zitten en zichzelf spontaan onderwerpt aan de verlangens of eisen van degene met wie hij een meningsverschil heeft. De innerlijke behoefte aan vrede en harmonie laat het dan volledig afweten.
Net als een hooggevoelige overvoerd kan raken door een veelheid aan visuele en auditieve indrukken waardoor 'kortsluiting' kan ontstaan, kan ook een overdaad aan emoties hem te veel worden.
Op zich kan het al moeilijk zijn om precies te weten wat je voelt; immers, je voelt eigenlijk altijd al zo veel. Zo lang die gevoelens overwegend plezierig zijn, gaat de communicatie vrijwel vanzelf. Een hsp'er kan doorgaans goed luisteren en het voeren van een vriendelijk gesprek wordt alleen maar als plezierig en verrijkend ervaren.
Maar is er sprake van een conflict of van een situatie die door de hsp'er als bedreigend wordt ervaren, dan is het net alsof ineens het licht uit gaat. De vloeiende communicatiestroom is verbroken, het contact is weg en het voelt donker. Als daar angst en onzekerheid bij komen, slaan vaak de stoppen door.
Wie te veel negatieve emoties tegelijk voelt (plotselinge eenzaamheid nu het contact niet langer daar is, onbegrip, verraad, boosheid, bedreiging) raakt gemakkelijk in paniek. Paniek is voor iedereen lastig, maar voor de hsp'er is het een regelrecht drama. De meeste HSP'ers hebben altijd al moeite om voor zichzelf op te komen en om duidelijke grenzen te bepalen (en daaraan vast te houden), en dat lukt nu helemaal niet meer. Hij -of zij- zegt of roept, vanuit zijn paniek, de verkeerde dingen die de situatie er vaak alleen nog maar erger op maken. Of hij slaat dicht en zegt helemaal niets meer. In beide gevallen is de hooggevoelige zichzelf niet langer de baas, want door de 'kortsluiting' is hij zijn innerlijke sturing, de greep op zijn 'ik' volledig kwijt.
Wat kun je in zo'n situatie het beste doen? Wees je ervan bewust dat reactief gedrag zelden tot positieve resultaten leidt. Ga er niet van uit dat de ander weet wat er in jou omgaat; evenmin als jij kunt weten wat er in de ander omgaat. Laat weten dat je tijd nodig hebt om adekwaat te kunnen reageren. Zonder je af en probeer een objectief beeld te vormen van wat er mis is gegaan dat de kortsluiting tot gevolg had. Wat gebeurde er precies waardoor de stemming is omgeslagen? Welke negatieve emoties speelden er voor jou? Waren die objectief terecht en horend bij deze situatie? Of werden er bepaalde herinneringen getriggerd die helemaal niets met deze situatie te maken hadden? Heb jij misschien iets gezegd of gedaan dat voor een ander niet helemaal duidelijk was, en waar diegene mogelijk zijn eigen interpretatie aan heeft gegeven? Of omgekeerd: heb jij iets geïnterpreteerd dat niet zo bedoeld werd door de ander?
Vaak helpt zo'n objectieve beeldvorming om de boel weer in het juiste perspectief te krijgen, waardoor de gemoederen vanzelf kalmeren en de innerlijke rust terug kan keren. Je kunt dan, zonder op je strepen te gaan staan, met je bevindingen bij de ander aankloppen en vragen hoe de ander de situatie heeft beleefd. Dit, plus het tonen van bereidheid tot het hervatten van het gesprek, is veelal voldoende om de communicatie weer op gang te brengen.

woensdag 22 september 2010

Wat irriteert je het meest?

Onlangs stelde ik in een van mijn op hooggevoeligen gerichte Spaanse blogs en op Facebook de vraag: ‘Wat irrireert je het meest?’ Het aantal reacties was onverwacht groot, en wat me opviel was dat veel hooggevoeligen toch dezelfde soort ergernissen blijken te hebben.
Om te beginnen had ik de vraag bewust vaag gehouden. Het ging me om dat wat er het eerste opkwam bij de mensen, en enige sturing daarbij van mijn kant zou een minder spontane reactie tot gevolg hebben gehad.
Het eerste wat zichtbaar werd bij de antwoorden was dat er twee categorieën te onderscheiden waren. Aan de ene kant waren er irritaties die rechtstreeks het gevolg waren van een materiële storing vanuit de buitenwereld; een ongewenste of simpelweg onaangename prikkeling van een van de algemeen bekende zintuigen. Anderzijds werd er melding gemaakt van irritaties en ergernissen die samenhangen met het gedrag van anderen of van de persoon zelf. Dit soort ergernissen leidt op de eerste plaats tot een negatief gevoel of tot een vorm van verdriet.
Voor wat de eerste groep betreft was er een duidelijke ‘winnaar’. Een overgote meerderheid gaf aan een probleem te hebben met lawaai. Het betreft dan vooral lawaai waarop geen enkele invloed kan worden uitgeoefend en dat wordt beleefd als een vorm van agressie. Eén iemand merkte op dat hij zich met name wild ergerde wanneer een bestaande stilte ineens werd verscheurd.
Een goede tweede werd het fenomeen ‘menigten’ of ‘mensenmassa’s’ die al heel snel een overprikkeling van de zintuigen tot gevolg kan hebben. ‘Lawaai’ kan daar natuurlijk een onderdeel van zijn, maar verder natuurlijk ook visuele prikkels, een veelheid aan geuren, het waarnemen van een heleboel verschillende bewegingen tegelijkertijd of heel kort na elkaar, en wat een hooggevoelige zoal verder nog oppakt aan stemmingen van de mensen om zich heen. Overprikkeling als gevolg van grote mensenmassa’s kan leiden tot ongeduld en kribbigheid, benauwdheid, stress en paniekaanvallen.
Als derde belangrijke ergernis kwamen ‘nare luchtjes’ uit de bus, iets wat niemand zal verbazen. Luchtjes van de buren scoorde hoog, maar ook dagelijkse dingen als uien, schoonmaakmiddelen, verflucht en synthetische parfums.
Terwijl je bij al dit soort irritaties meestal wel iets kunt doen om de ergernis terug te dringen (oordoppen, je ogen dicht doen, je neus dichthouden, weggaan...) ligt dat bij de tweede categorie anders. De emoties die door dit soort ergernissen worden opgeroepen zitten diep en zijn niet zomaar te negeren.
De hoogste score bij deze categorie was voor de ergernis van niet serieus te worden genomen. Dat uitte zich in een aantal varianten zoals het gevoel te hebben dat je wordt uitgelachen of dat er (onterechte) oordelen over je worden gevormd. Onverschilligheid en onbegrip kunnen ook tot deze groep worden gerekend. Ik denk dat de meeste hooggevoeligen hier tot op zeker hoogte wel over mee kunnen praten.
Bijna even hoog scoorde het gevoel of het besef van gemanipuleerd te worden. Velen lijken dit vrij snel door te hebben, maar desondanks toch niet in staat te zijn er iets van te zeggen of actie te ondernemen. Het feit dat veel hooggevoeligen moeite hebben met het vaststellen van, en vasthouden aan de eigen grenzen speelt hierbij natuurlijk een grote rol.
Bijna evenveel stemmen kreeg de ergernis ‘perfectionisme’. De irritatie als gevolg van deze hang naar volmaaktheid kan zich op talloze manieren manifesteren. Vaak is dat als ongeduld, kribbigheid, (veel te) hoge eisen stellen aan jezelf en aan anderen, en zelfs, zoals een iemand opmerkte, als verdriet om het onbewust overlast bezorgen aan een ander. Perfectionisme is voor veel mensen een probleem. Hoewel de meeste perfectionisten beseffen dat de volmaaktheid die ze nastreven niet haalbaar is, blijkt het keer op keer toch haast onmogelijk om de strakke eisen die men aan zichzelf en aan de omgeving stelt, iets te laten vieren. Perfecionisme kan positief zijn in zoverre het een streven naar zorgvuldigheid betreft, maar wanneer het te ver wordt doorgetrokken kunnen de gevolgen juist het absolute tegendeel tot gevolg hebben en veel kapot maken.
Andere irritaties die genoemd werden zijn: leugens, bedrog en oneerlijkheid, onrecht en onrechtvaardigheid, ongevraagde en niet-opbouwende kritiek en gebrek aan respect.
Tot zover de antwoorden op de door mij gestelde vraag. Het besef dat het voor een hooggevoelige een realiteit is dat er dingen, situaties of mensen zijn die irritatie oproepen, en dat het daarbij niet om zomaar een gril gaat, kan helpen er beter mee om te gaan. Het kan een opluchting zijn om te weten dat veel irritaties te maken hebben met overprikkeling, terwijl andere vaak zijn terug te voeren op een onjuist zelfbeeld dat we hebben gevormd op basis van reacties uit onze omgeving waarbij geen rekening werd gehouden met het feit dat hooggevoeligen situaties nu eenmaal anders beleven dan de meeste mensen.

vrijdag 17 september 2010

Een nieuw begin...

Een nieuwe start -of dat nu een verhuizing, een nieuwe baan of een nieuwe liefde is- is voor iedereen altijd even wennen, maar voor een hooggevoelige of hsp is zoiets doorgaans veel ingrijpender. Als hsp die niet zo heel lang geleden aan een nieuwe levensfase is begonnen, weet ik daar alles van.
Nieuw staat voor veel hoogsensitieven gelijk aan beangstigend. Er bestaat een neiging om overal problemen en moeilijkheden te zien. De enorme hoeveelheid van zaken die geregeld moeten worden kunnen een onneembare berg lijken en ertoe leiden dat je terugschrikt en alles toch maar liever bij het oude laat. Het oude is immers vertrouwd, en je weet precies waar je zwakke plekken zitten waardoor je niet voor onaangename verrassingen komt te staan. Dat is prettig. Maar als mens zul je er niet van groeien.
Het was voor mij zeker niet de eerste maal dat ik iets heel nieuws wilde en kon gaan doen in mijn leven. Maar er was deze laatste keer wel een groot verschil met de voorgaande keren: Deze keer wist ik dat ik niet raar ben, maar hooggevoelig. Deze keer wist ik wat ik kan doen om te voorkomen dat ik overvoerd zal raken door nieuwe situaties, nieuwe mensen, talloze telefoontjes, regelarij en georganiseer, om maar eens wat te noemen. Deze keer heb ik alles dan ook bewust heel anders aangepakt, zuiver en alleen omdat ik me heilig had voorgenomen om onder alle omstandigheden van mijn hooggevoeligheid te genieten.
In de praktijk kwam het erop neer dat ik een zo duidelijk mogelijk plan heb gemaakt. Ik begon met het tekenen van een mindmap waarop alles wat gedaan moest worden een plaatsje kreeg. Op basis daarvan maakte ik een draaiboek. Een draaiboek gebaseerd op kleine en neembare stapjes. Elk stapje werd voorzien van een datum waarop het een en ander geregeld moet zijn. Ook belangrijk was het maken van een lijstje van mensen die me bij het een en ander zouden kunnen helpen. En dat lijstje moest natuurlijk worden gecheckt. Er moesten duidelijke afspraken met mijn helpers worden gemaakt. Het is voor een hsp in de regel niet gemakkelijk en zeker niet vanzelfsprekend om hulptroepen in te schakelen, maar de praktijk leert dat mensen vaak blij zijn dat ze iets voor ons kunnen doen (uiteindelijk doe je als hsp'er doorgaans meer dan het gemiddelde voor anderen). Toen het stappendraaiboek klaar was en de helpers bereid waren gevonden, kon aan de uitvoering van het plan worden begonnen.


Mocht ook jij aan een verandering in je leven toe zijn maar zie je daar huizenhoog tegenop, dan is het misschien een goed idee om een coach in te schakelen die je bij het maken van zo'n stappenplan kan helpen. Als hsp'er weet ik hoe belangrijk het is om grote stappen onder te verdelen in behapbare stukjes, om de schijnbare onneembare berg in meerdere goed hanteerbare etappes onder te verdelen. 


Voel je vrij om een oriënterend gesprek aan te vragen, dan zal ik met alle plezier je vragen beantwoorden.