Zoeken in deze blog

maandag 20 januari 2014

Hooggevoelig in een wereld die me niet begrijpt

Over verantwoordelijkheid en je schuldig voelen

Onlangs verzuchtte een van mijn cliënten: 'Ik voel me totaal niet thuis in deze wrede wereld. De mensen vinden me raar en er is niemand die me begrijpt.' En in dezelfde adem voegde ze eraan toe: 'Goede voornemens? Nou, daar ontbreekt het me niet aan hoor, maar met wat er tegenwoordig zoal niet om je heen gebeurt, komt er natuurlijk niets van terecht. Geen mens is bereid me te helpen.'

Het ligt niet aan haar, maar aan het onbegrip van de wereld. Ik kan me voorstellen dat het zo voelt. De wereld ís immers een plek waar je je als hooggevoelige snel onbegrepen en raar voelt. Het gaat er nogal eens hard aan toe en er gebeuren dingen die voor een HSP'er nauwelijks te bevatten zijn. Toch is het geen goed idee om alle de verantwoordelijkheid bij anderen, bij 'de wereld' neer te leggen, en ik zal uitleggen waarom.

Misschien geloof je het niet zo, maar het is een feit dat iedereen tot op zekere hoogte verantwoordelijk is voor de dingen die hem overkomen. Soms ben je dat meer, soms ben je dat minder, maar het heeft altijd iets te maken met wat je doet of nalaat te doen. Daarmee zeg ik niet dat het je schuld zou zijn, helemaal niet. Jezelf schuldig voelen is net zo giftig is als het idee dat anderen schuldig zouden zijn aan het feit dat jij je ellendig en onbegrepen voelt.


Schuld versus verantwoordelijkheid
'Schuld' heeft twee kanten. De overtuiging dat je nergens schuld aan hebt en dat het de schuld van alles en iedereen is dat jij je zo zielig en onbegrepen voelt, is er één. De andere kant is dat jij de volledige schuld van iets op je neemt en dat je je daadwerkelijk schuldig voelt.

In het laatste geval, dat van de schuld op je nemen, is het van belang dat je je afvraagt in hoeverre je binnen een bepaalde situatie verantwoordelijk bent. Kijk naar je mate van verantwoordelijk zijn zónder je schuldig (of nóg schuldiger) te voelen, want door je schuldig te voelen ontneem je jezelf je persoonlijke autonomie en daarmee de kracht om het heft van je leven in eigen hand te nemen. Lukt het je daarentegen om in te zien dat je in een bepaalde situatie (mede)verantwoordelijkheid draagt, dan word je meester over die situatie. En dat is niet het enige, want tegelijkertijd gebeurt er ook dit: zodra je ergens de schuld voor op je neemt, ontneem je daarmee een ander de mogelijkheid om de verantwoorlijkheid voor zijn aandeel in de situatie op zich te nemen. Met andere woorden, iets wat ogenschijnlijk een daad van 'liefde' lijkt, is in feite een daad waarmee je een ander ont-kracht. Op deze manier leveren beide partijen iets in.

Als HSP'er kan het gebeuren dat je, om een ruzie of een emotioneel heftige discussie uit de weg te gaan, kiest voor de ogenschijnlijk makkelijkste oplossing waarbij je iets zegt in de trant van: 'Goed, goed, het is mijn schuld. Ik had het niet moeten doen.' Dat zeg je dan eigenlijk om er vanaf te zijn; immers, veel HSP'ers hebben moeite met conflicten. En ja, het kan waar zijn, misschien hád je iets beter niet kunnen doen, maar dat impliceert echter niet automatisch dat het gevolg van hetgeen je gedaan hebt, helemaal alleen jouw schuld zou zijn. In de meeste gevallen is dat namelijk niet het geval. 

Beter, eerlijker ook, is het om je af te vragen wát er precies gebeurd is, en waaróm het zus of zo heeft uitgepakt. Heb je daar een beeld van gekregen, dan kun je zoiets zeggen als: 'Het spijt me dat ik het heb gedaan. Ik was erg moe (of wat dan ook) en daardoor reageerde ik te impulsief.' Op die manier is het geen kwestie van schuld, maar neem je verantwoordelijkheid en hou je het gesprek open zodat de ander zijn stuk verantwoordelijkheid op zich kan nemen. Zo zou de ander dan kunnen reageren met: 'Je hebt gelijk, je had me gezegd dat je een zware dag achter de rug had. Het was niet slim van mij om zo door te blijven drammen. Ik had er beter mee kunnen wachten tot een ander geschikter moment.' In dit scenario neemt elke gesprekspartner het stuk verantwoordelijkheid voor zijn rekening dat hem toekomt en hoeft niemand zich schuldig te voelen.

En dan die andere kant... Wie het onbegrip van de buitenwacht aanwijst als de oorzaak van zijn problemen, plaatst zich daarmee in een positie van totale machteloosheid. Doe je dat, dan maak je jezelf tot slachtoffer, met alle gevolgen vandien. Misschien dat er zich iemand aandient die je wil helpen en die je oplossingen aanreikt (mogelijk een andere HSP'er) maar de kans is groot dat je die niet zult aangrijpen. Een van de kenmerken van de rol van slachtoffer is dat iemand zich daar prettig in voelt, aangezien hij als 'arme ziel' niet in actie hoeft te komen en geen (enge) risico's hoeft te nemen, ergo, dat hij veilig in zijn comfortzone kan blijven. Het is makkelijker om jezelf zielig en onbegrepen te voelen, en te denken dat jou geen enkele blaam treft... 'ik doe toch helemaal niks'. Beste lezer, met een dergelijke instelling vergiftig je jezelf, en niet zo'n beetje ook. Helaas is het een houding die ik onder HSP'ers nogal eens tegenkom, en het lijkt dan wel alsof 'geen mens die me begrijpt' het ideale excuus is om niet in actie te hoeven komen. Doorgaans reageer ik dan met de vraag: 'En wat doe jij dan om de anderen te begrijpen?

Iedereen maakt fouten en niemand is volmaakt. Fouten maken heeft bovendien de positieve kant dat we ervan kunnen leren. En wie van zijn fouten leert, die groeit. Als jij wilt dat er in jouw leven iets verandert, dan zul je je eigen verantwoordelijkheid moeten aanvaarden en met dat inzicht in actie moeten komen. 

Groeien en verder komen is waar het in het leven om gaat, en hoe eerder je verantwoordelijkheid neemt voor je daden en gedachten, des meer je in staat zult zijn zelf richting aan je bestaan te geven. Nogmaals, wie de schuld afschuift op een ander, op de buitenwacht, die maakt zich daarmee tot speelbal van het lot; wie verantwoordelijkheid neemt, bepaalt zelf in grote mate hoe de rest van zijn leven eruit zal zien.

Denk je nog steeds dat je niet verder komt in het leven omdat de wereld je niet begrijpt, probeer dan eens antwoord te vinden op de volgende vragen:

  • Welke stappen heb ik ondernomen om de anderen in staat te stellen mij wat meer te begrijpen?
  • Wil ik eigenlijk wel begrepen worden, of komt het me beter uit te blijven denken dat het aan de wereld ligt, omdat ik dan niet uit mijn comfortzone hoef te komen?
  • Welke stappen heb ik ondernomen om de anderen te kunnen begrijpen?
  • Wil ik de anderen eigenlijk wel begrijpen, of komt het me beter uit om ze gewoon maar niet te begrijpen omdat ik dan niet in actie hoef te komen?
  • Is er verder misschien nog iets dat ik zou kunnen doen om mijn persoonlijke verantwoordelijkheid te (h)erkennen en ernaar te handelen?
Ik hoop dat deze vragen je op weg kunnen helpen. Mocht je echter het gevoel blijven houden dat je er in je eentje niet uitkomt, misschien is het dan een idee om de hulp van een coach in te schakelen.





1 opmerking:

  1. Ik heb ervaren dat mensen je zodanig kunnen beschadigen dat je zwaar getraumatiseerd wordt.
    In mijn geval doordat mijn kinderen onterecht van mij zijn afgenomen en ik onterecht gedwongen in een GGZ- instelling ben opgesloten.

    BeantwoordenVerwijderen