Zoeken in deze blog

woensdag 7 januari 2015

HSP: een nieuw jaar met nieuwe mogelijkheden


Heb jij er ook een? Zo'n lijstje met goede voornemens? Ga je ervan uit dat dit jaar een veel beter jaar gaat worden dan 2014? Dit jaar zul je eindelijk de moed en de kracht weten op te brengen om uit die behaaglijke comfortzone te komen en worden al die positieve veranderingen die je hebt voorgenomen een feit. Ga je stoppen met roken? Afvallen? Je inschrijven voor yoga of het leren van een vreemde taal? Aanmerkelijk meer tijd vrijmaken om door te brengen met je kinderen, partner, ouders of goede vrienden? Je kasten opruimen? De eerste stap doen op weg naar het uitpraten van dat akelige conflict met Annet die jarenlang je beste vriendin was? Een hondje uit het asiel adopteren? Je boek schrijven?
Ik ken veel mensen die dit soort lijstjes aanleggen, en van die mensen zijn er echt maar een paar die het voor elkaar krijgen om hun doel(en) te verwezenlijken. In het verleden heb ik ook wel eens een paar dingen opgeschreven. Waarom ik dat deed weet ik niet precies, misschien omdat het een traditie is, maar misschien ook -en dat bedenk ik terwijl ik dit schrijf- omdat het opschrijven van je voornemens zoiets is als iets met jezelf afspreken. Het heeft iets van een contract afsluiten met jezelf, en als je een contract hebt dan moet je je er ook aan houden. Dat geldt tenminste voor mij: voor mij is een contract iets 'heiligs' waar je je aan moet houden. Met andere woorden, voor mij heeft een contract rechtstreeks te maken met mijn waarden. Dus als ik van te voren niet zeker weet of ik me aan een contract kan houden, kan ik er maar beter niet aan beginnen. En wat ik me nu óók realiseer, is dat mijn waarden, mijn principes, voor mij zwaarder wegen dan mijn doelen. En dit, het verband tussen waarden en doelen, is het onderwerp van de eerste nieuwsbrief van dit jaar.

Waarden
Wat waarden zijn zou je als volgt kunnen definiëren: 'Waarden zijn de richtlijnen van ons leven die bepalend zijn voor ons gedrag.' Zonder waarden zouden al die kleine en grote dingen die we dagelijks ondernemen in feite zinloos zijn. We kunnen dus wel stellen dat waarden als de aanhoudende grondtoon voor onze gedragspatronen zijn, als iets wat op de achtergrond altijd aanwezig is en dat van invloed is op alls wat we doen en zeggen en ook denken. Het is dus niet iets wat er even is, wat even oplicht, zeg maar, en dan weer is afgelopen. In die zin is duidelijk dat een 'waarde' nooit op je lijstje met goede voornemens kan staan want, is je voornemen eenmaal een feit, heb je iets eenmaal gedaan, dan kun je het van je lijstje schrappen.  Principes zijn blijven en zijn bepalend voor je handelingen, je houding, je instelling en je mening.
Staat er dus op je lijstje met goede voornemens 'Meer tijd doorbrengen met de kinderen' dan ligt daar naar alle waarschijnlijkheid een waarde als 'een goede ouder zijn' aan ten grondslag. In die zin is meer tijd doorbrengen met de kinderen dus het gevolg van wat voor jou een vereiste is van een goed ouderschap. In die zin zul je ook andere dingen wel of niet doen, zoals geen of weinig snoep maar goed eten geven, erop letten dat je kind voldoende slaap krijgt, warm genoeg is aangekleed zodat het geen kou hoeft te lijden, tijdig de luiers verschonen, enzovoort. Het gedrag dat jij als ouder nastreeft is dus het resultaat van de waarde van wat voor jou een goed ouderschap is.
Op dezelfde manier zou je kunnen zeggen dat populaire voornemens zoals, bijvoorbeeld, 'afvallen' of 'stoppen met roken' het resultaat zijn van een waarde als 'mijn lichaam is mijn tempel en daar wil ik goed voor zorgen.' Het willen uitpraten van een ruzie kan het resultaat zijn van een principe als 'een zuiver geweten hebben'.
Het is belangrijk om te weten wat jouw waarden zijn. Een manier om daar achter te komen is door stil te staan bij de verschillende aspecten van je leven en je af te vragen hoe je wilt zijn, wat voor mens je wilt zijn. Hoe wil je zijn als zoon/partner/broer of zus/ouder/vriend of vriendin/buur/collega... Hoe wil je zijn als mens? Met het opschrijven van je ideaalbeeld als mens verkrijg je een beeld van je waarden, van je principes. Met andere woorden: waarden hebben rechtstreeks te maken met de mens die je wilt zijn, met de mens die handelt in overeenstemming met datgene wat voor jou in jouw leven van belang is.
De bonus die je daarmee binnenhaalt is dat je, wanneer het je lukt om in overeenstemming met je waarden te leven, steeds meer zin aan je bestaan zult kunnen ontlenen en dát heeft weer tot gevolg dat je minder last zult hebben van stress. En hoe minder stress, hoe beter de HSP'er zich voelt! Hoe meer je in overeenstemming leeft met je waarden, hoe minder last je zult hebben van stress, zenuwen en zorgen aangezien je altijd zo veel mogelijk zult kiezen voor de dingen die bij je horen en die dus bevordelijk zijn voor je innerlijke rust en vermogen tot acceptatie.

Doelen
Het verschil tussen doelen en waarden is niet voor iedereen even duidelijk. Doelen en waarden hebben met elkaar te maken, maar ze zijn niet hetzelfde. Behoor jij tot die groep mensen die elk nieuw jaar een lijstje met goedevoornemens maakt, dan wil je natuurlijk ook graag dat die voornemens realiteit worden. In dat geval is het een goed idee dat je leert onderscheiden tussen het een en het ander en dat je elk van je voornemens koppelt aan de onderliggende waarde. Als je duidelijk hebt dat je met roken wilt stoppen omdat dit aansluit bij jouw principe van 'mijn lichaam is mijn tempel' en dat je zo goed mogelijk voor die tempel wilt zorgen, dan is de kans dat je voornemen slaagt veel groter dan als wanneer je alleen maar wilt stoppen om te stoppen. Anders gezegd, door er een dieper liggende waarde aan te koppelen, iets wat verder gaat dan alleen maar een oppervlakkige motivatie (bijvoorbeeld: 'dan hou ik geld over' of 'omdat roken ongezond is') wordt je kans van slagen een stuk groter, immers, je doet een stap op weg naar de mens die je wilt zijn.
In die zin zijn doelen niet meer dan stations op je levenspad. Je verwezenlijkt doelen omdat je grondhouding (de mens die je wilt zijn) dat van je verlangt. Je doelen helpen je bij het voortgaan op je pad; je neemt je iets voor, je doet het en werkt het af, je schrapt het van je lijstje en je kunt in dezelfde lijn door naar het volgende station. Die lijn, het pad, dat is de waarde; de stations die je daarop bereikt en die je kunt afturven, dat zijn je doelen, je voornemens.
Ik zal je nog een voorbeeld geven. Je neemt je voor om russisch te gaan leren. Het leren van de russische taal is een station op je pad dat bepaald wordt door het willen leren van nieuwe dingen, je leergierigeheid. Jezelf blijven ontwikkelen, het vergaren van kennis, is een waarde. In die zin kun je andere stations bereiken, zoals die van yoga leren, of engels, of gitaarspelen, enzovoort.
Nog eentje. Stel dat je houdt van reizen. Reizen op zich is de waarde. Het is iets wat belangrijk voor je is: nieuwe landen en culturen leren kennen, musea over de hele wereld bezoeken, dat is iets wat bij je hoort en waar je naar jouw idee een beter mens van wordt. Maar maak je een reis naar Parijs, naar Tokio of Thailand, dan kruis je die van je lijstje zodra je er bent geweest, want dat zijn (reis)doelen. Je reislust is de reden, het motief dat leidt tot het stellen van doelen. Je kruist de bestemmingen van je lijstje, maar je reislust blijft doorgaan.

Je waarden kennen om je doelen te bereiken
Alvorens je lijstje met goede voornemens op te stellen, is het een goed idee om eerst eens een inventaris van je waarden te maken. Daarbij is het van belang dat je begrijpt dat je waarden bepalend zijn voor je dagelijkse gedrag, voor de manier waarop je je opstelt tegenover alle verschillende mensen en dingen die je op een dag zoal tegenkomt en voor de beslissingen die je moet nemen (en de manier waarop!). Je waarden bepalen wie je bent en wie je wilt zijn. Ze geven je inzicht in waarom je iets zus doet of zo.
Wanneer je je lijstje waarden gebruikt om de zin te ontdekken achter de doelen die je jezelf wilt stellen en dan ook nog eens nadenkt over het verband tussen die twee dan kan het niet anders dan dat je 'doel', je 'goede voornemen' veel meer gewicht krijgt en je je dus met meer overtuiging en motivatie zult inzetten voor de verwezenlijking ervan, immers, de verwezenlijking ervan maakt je tot de mens die je wilt zijn. En mocht het zo zijn dat een van de voornemens die op je lijstje staan geen achterliggende, diepere waarde hebben, nou, schrap het dan maar meteen van je lijstje, want ik weet bijna zeker dat dát voornemen niet gaat lukken; je kunt je tijd en energie wel beter besteden.

Samengevat: 
  • Ga na welke facetten je leven heeft (kind, ouder, partner, broer/zus, buur, collega, enzovoort) 
  • Bedenk hoe je in elk van die facetten wilt zijn (trouw, eerlijk, altijd beschikbaar, vriendelijk, streng, stipt, enzovoort, zorgzaam, enzovoort) en schrijf dat bij elk facet (dit zijn je waarden) 
  • Maak een lijstje met 'goede voornemens' (doelen)  
  • Zoek bij elk doel de onderliggende, bepalende waarde 
  • Schrijf bij elke combinatie van doel en waarde(n) een paar zinnen over het verband tussen beide.


Ik wens je een goed jaar met gerealiseerde doelen en bereikte stations op je weg naar de mens die je wilt zijn!