Zoeken in deze blog

zondag 7 december 2014

Hooggevoelig: Veel woorden, maar daden?

Eén van de kenmerken van HSP-zijn is de neiging om alles grondig uit te zoeken en uit te pluizen. Je blijft net zo lang gegevens verzamelen en de kat uit de boom kijken tot je zeker genoeg bent van je zaak om een beslissing te durven nemen. En vaak, net als je denkt dat je genoeg weet, schiet je weer iets nieuws te binnen dat je eerst nog even wilt uitzoeken en... Kortom de neiging om het nemen van die beslissing al dan niet bewust voor je uit te blijven schuiven is groot. En het maakt niet uit of het gaat om iets dat je reuze leuk vindt en waar je echt zin in hebt, of dat het iets betreft waar je tegenop ziet, alleen zul je in dat laatste geval natuurlijk specifiek op zoek zijn naar informatie die je tegenzin bevestigt en je daarmee de nodige munitie voor uitvluchten oplevert.

Maar laten we het houden op iets waar je zin in hebt, bijvoorbeeld, je hebt bedacht dat je dolgraag iets voor de mensheid wilt doen: je hebt besloten dat je als vrijwilliger bij een voedselbank wilt gaan werken. Je hebt er zin in en in gedachten zie je jezelf al vol overgave voedselpakketten uitdelen aan de vele mensen die, vaak aan het einde van hun financiële en emotionele latijn, aankloppen voor een beetje extra eten. In je fantasie zie je het al helemaal voor je: hoe je ze dat pakket aanreikt, ze een warme glimlach schenkt en, in sommige gavallen, ook nog een bemoedigend woordje toespreekt. Ja, je bent opgetogen over je voornemen en je raakt er steeds meer van overtuigd dat je op die manier je steentje bij wilt dragen. Je vertelt het zelfs vol entousiasme aan je familie en vrienden.

Ondertussen gaat je leven verder: je werk, je relatie, je hond, je ouders, boodschappen, die cursus één avond per week, en van tijd tot tijd gaan je gedachten terug naar je mooie plan... Ja hoor, je vindt het nog steeds een super goed idee, en je wilt het ook echt. Grappig genoeg wordt dat fantasiebeeld van jou zoals je daar lekker bezig bent en die pakketten uitreikt steeds sterker, zo sterk zelfs dat het, telkens wanneer je jezelf in gedachten zo bezig ziet, bijna lijkt alsof je er al echt werkt.

Vroeger of later vraagt iemand naar je vrijwilligersbaantje, want het lijkt hem of haar ook wel wat. Dat is het moment waarop je, mogelijk een tikje beschaamd, moet toegeven dat je het nog steeds van plan bent maar dat je er nog niet aan bent toegekomen...

De beste voornemens
We zijn meesters in goede voornemens; de meeste mensen zijn dat en je hoeft er niet eens hoogsensitief voor te zijn. Het jammere is alleen dat voornemens, hoe goed en nobel ze ook mogen zijn, niet tellen. Ze tellen niet, want ze zijn geen realiteit. Niemand kan zien wat er allemaal voor moois en edels in jouw hoofd zit. We worden beoordeeld op onze daden, op wat we neerzetten in de wereld, op onze voornemens die tot realiteit zijn geworden.

Het is een feit dat het voor veel HSP's niet meevalt om in beweging te komen: iets nieuws beginnen is moeilijk, in de eerste plaats alleen al vanwege de enorme hoeveelheid nieuwe informatie die erbij komt kijken, en ten tweede omdat iets nieuws doen doorgaans een verandering met zich meebrengt. Logisch dus dat het veel makkelijker en plezieriger is om lekker in je vertrouwde comfortzone te blijven zitten fantaseren. Immers, zo lang je daar maar veilig kunt blijven toeven, kun je zelf bepalen hoe veel nieuwe informatie je toe wilt laten. We hebben het al vaker gezegd: het is niet makkelijk om uit je comfortzone te komen. Dat wil niet zeggen dat er geen truukjes zouden zijn om hetgeen je je hebt voorgesteld om te zetten in realiteit; om daarwerkelijk bij de voedselbank te gaan werken, maar ook om, bijvoorbeeld, met roken te stoppen, je werkkamer op te ruimen of, met de feestdagen, een etentje voor je familie of vrienden te organiseren.


Trucs
Hier volgen een paar trucs die je kunt toepassen om uit je comfortzone te komen zodat je mooie plannen tot realiteit kunnen worden.

We blijven even bij het voorbeeld van de voedselbank. Stel je nogmaals voor dat je daar vol overgave pakketten staat uit te delen. Maak er een totale voorstelling van, compleet met alle toeters en bellen die je maar kunt verzinnen (stellingkasten, kartonnen dozen, wat erin zit, de geur van zo'n pak, kleurige etiketten, het geroezemoes van de mensen om je heen, de (neon)verlichting, wat je aan hebt, hoe je haar zit... enzovoort, enzovoort...

Is je beeld helemaal compleet en sta je in je droombeeld lekker te werken, vraag je dan eens af welke hindernissen je zou kunnen tegenkomen vanaf het moment dat je uit je comfortzone stapt tot dat waarop je pakketten staat uit te delen. Met hindernissen bedoel ik zowel de interne struikelblokken (smoesjes: ' 's avonds ben ik te moe,' 'eigenlijk is het wel ver,' 'ik vind de werktijden wel erg vervelend,' 'uitgerekend die dag dat ik mijn leesgroep heb,' 'ze zullen me daar vast te traag/te onhandig/raar vinden,' 'stel dat ik ander werk krijg dan pakketten uitdelen, dan vind ik er niks aan...') als de uiterlijke obstakels ('Ik weet eigenlijk helemaal niet waar een voedselbank is of hoe ik daar achter moet komen,' 'hun werktijden komen me toch niet uit,' 'ik zou niet weten tot wie ik me daar moet wenden,' 'mijn partner maakt bezwaar,' 'de bushalte is veel te ver weg...'). Door je te focussen op de minder aantrekkelijke kanten van je fantasie, en je bezig te houden met de dagelijkse realiteit en de haalbaarheid ervan, door, zeg maar, je roze bril af te zetten, krijgt je project meer realiteitskarakter. En ja, als HSP kan je dat een gevoel van stress bezorgen. Die stress, dat onaangename gevoel, kan ertoe leiden dat je besluit dat het allemaal niet meer hoeft, dat het dus eigenlijk helemaal geen aantrekkelijk idee was, zodat je dan weer veilig terugkruipt in je behaaglijke comfortzone.
  
Is het je zo vergaan, vraag je dan af of je van je plan hebt afgezien omdat je tot het inzicht bent gekomen dat er een te diepe en voor jou onoverbrugbare kloof gaapt tussen je fantasiebeeld en de realiteit, of dat het verwezenlijken van je doel meer energie van je vergt dan je in staat bent om op te brengen, of dat je bent geschrokken van het aantal hindernissen dat je zou moeten overwinnen, ookal lijkt het je nog steeds een fijn idee om bij een voedselbank te gaan werken. Ga in alle rust bij jezelf na of je van je plan wilt afzien, of dat je het ondanks alle moeilijkheden toch wel graag zou willen proberen. In dat laatste geval is de kans groot dat je binnen afzienbare tijd daadwerkelijk bij die voedselbank werkt.

Het is belangrijk om goed te beseffen dat je als HSP bij alle nieuwe dingen die je tegenkomt in het leven stress zult ondervinden. En ja, het is waar, te véél stress is niet goed voor een hoogsensitief mens, maar het is óók zo dat je, wanneer je je niet zo af en toe eens (een beetje) buiten je comfortzone waagt, onmogelijk kunt groeien, dat je onmogelijk nieuwe dingen kunt leren en dat je je als mens niet zult ontwikkelen. Met andere woorden: kleine porties stress zijn wel degelijk aan te bevelen.

Maak een lijstje van de mogelijke hindernissen die je tegen zou kunnen komen, en gebruik dat bij het opstellen van een stappenplan. Elke stap is een doel op zich. Het is belangrijk om daar zo tegenaan te kijken om te voorkomen dat je huizenhoog opziet tegen een schijnbaar onhaalbaar einddoel. Denk eraan dat een HSP zich snel overweldigd voelt door een groot aantal (eventuele) obstakels en naar alle waarschijnlijkheid al snel zal afhaken. Maak er hapklare brokken van door de lat niet hóóg (dus in één stap van je comfortzone naar je baantje bij de voedselbank), maar eerder láág te leggen, zodanig dat je niet verschrikkelijk nerveus hoeft te worden. Lukt een stapje niet meteen, dan kun je dat rustig herhalen tot het wel lukt.

En ten slotte nog dit: Het is een goed idee om bij voltooing van elk stapje even stil te blijven staan en achterom te kijken. Wat heb ik hiermee geleerd? In welk opzicht ben ik wijzer geworden? Door je bewust te worden van je vorderingen zul je steeds meer plezier in het proces gaan krijgen waardoor iets dat aanvankelijk een uitdaging leek je steeds enthousiaster maakt. En zal ik je nog eens wat zeggen? Ook al lukt het je niet om dat baantje bij de voedselbank te krijgen, je zult altijd iets hebben opgestoken van het proces op zich!

Ik wens iedereen hele fijne feestdagen toe! 

woensdag 5 november 2014

HSP, verliefdheid en stress

'Je weet toch wat ze zeggen, van een geluk bij een ongeluk?' begint Susana opgewonden. Ik krijg nauwelijks de kans haar te begroeten. 'Nou, dat klopt dus helemaal! Moet je horen: Ik verslaap me, race naar mijn werk, ben er bijna, maar geef geen voorrang op de rotonde en... ja hoor... aanrijding. Ik meteen in paniek en blijf als verstijfd zitten. Dan zie ik die jongen uit de andere auto stappen, lang, slank, knap... Nog meer paniek, je snapt. Hij kijkt boos, logisch ook, maar dan ziet hij mij en hij glimlacht...' Susana lacht, en ik wist al meteen wat er zou komen. 'Om een lang verhaal kort te maken, we gaan vanavond uit eten om erover te praten en het schadeformulier in te vullen. Leuk, intiem restaurantje, en zo. Hoe dan ook, ik bel om mijn afspraak voor vanavond af te zeggen.' 
Dit is het verhaal van Susana, en ik deel het hier omdat het een prachtige illustratie is van een onderzoek dat is uitgevoerd door de echtgenoot van Elaine Aron, een onderzoek waarbij hij op wetenschappelijke wijze wist aan te tonen dat HSP's sneller en makkelijker verliefd worden dan niet HSP's. 
Het betreft een onderzoek gedaan met studenten (bij de selectie speelde het geen rol of ze HSP waren of niet) op een wankele, schijnbaar gammele en smalle hangbrug over een diep ravijn. Aan de ene kant stond een man, aan de andere een vrouw; ze wisten niet van elkaar dat de ander er stond. De medewerkers aan het onderzoek stuurden de proefkonijnen de brug over en, ja hoor, in verhouding tot het totaal aantal gedane proeven werden de kandidaten vaak verliefd op elkaar. Het experiment was natuurlijk veel complexer, maar waar het Dr. Aron om ging, was dat hij wilde aantonen dat iemand die gestresst is, dat iemand met veel adrenaline in het bloed, sneller en makkelijker het hart verliest dan iemand die gewoon kalm en rustig is. 
Inderdaad, je hebt het goed gelezen: iemand die gestresst is wordt makkelijker verliefd dan iemand die er lekker ontspannen bij zit. En waarom is dit voor elke HSP een belangrijk gegeven? Simpelweg omdat HSP's sneller en makkelijker gestresst zijn! 
Susana had zich verslapen en haast zich naar haar werk. Ze is gestresst want ze wil niet te laat komen. Ze rijdt snel en let niet goed op; bij de rotonde geeft ze geen voorrang en heeft een aanrijding. Nóg meer stress, en niet zo'n beetje ook. De bestuurder van de andere auto, een lange, knappe jongen, (ook HSP, zoals ik later hoorde) was ook van streek door de aanrijding. 
Toegegeven, het voorbeeld van Susana en Javi is nogal extreem, en dat geldt net zo voor het experiment van de brug, maar wat een realiteit is, is dat HSP's snel overvoerd raken door een veelheid aan informatie, en wie overvoerd is, is gestresst. (Je weet natuurlijk dat HSP's sterk ontwikkelde zintuigen hebben die alles, maar dan ook alles in zich opzuigen zonder dat ze zich daarvan bewust zijn). 
Een hoogsensitief iemand raakt gemakkelijk uit evenwicht door dingen die de meeste mensen totaal onberoerd laten. Zo kun je als HSP al van streek raken in de wetenschap dat je een afspraak met iemand hebt, dat je bezoek krijgt, dat je naar een officiële instantie moet bellen, of wanneer je onverwacht een vervelende rekening krijgt (en ook wanneer je wel wist dat die rekening moest komen maar je er expres niet aan dacht), wanneer je eindelijk aan de beurt bent bij de kassa en ontdekt dat je je geld thuis hebt laten liggen, wanneer je je sleutels kwijt bent, als iemand iets tegen je zegt dat je als kritiek in de oren klinkt... enzovoort, enzovoort; op zich doodnormale dingen maar waardoor een HSP zich snel uit het lood geslagen voelt en nerveus wordt. En dat is stress. We kunnen dus wel stellen dat je als HSP eigenlijk voortdurend een groot risico loopt om verliefd te worden. 
En het is niet alleen stress die bij de HSP's voor een verhoogde kans op verliefd worden zorgt. Er is nog iets anders, namelijk, het feit dat de meeste hooggevoeligen een zwak zelfbeeld hebben. Ga maar na: iemand met een zwak zelfbeeld is voortdurend op zoek naar de goedkeuring van zijn omgeving. Ja, iedereen valt graag bij anderen in de smaak, maar voor een HSP met een gering gevoel van eigenwaarde is die behoefte nog veel sterker. 
Tellen we beide factoren, die van de verhoogde kans op stress aan de ene kant, en een zwak zelfbeeld aan de andere kant, bij elkaar op, dan is het wel duidelijk dat de HSP een grote kans loopt om zijn hart te verliezen aan de eerste de beste mens die zijn pad kruist en een aardig woordje tegen hem of haar zegt. En als dit aardige woordje ook nog eens vergezeld gaat van een glimlach en een complimentje (hoe onschuldig ook) dan is het gevoelige hart snel gesmolten... 

En verder?
Heb je dit soort momenten meegemaakt en daarbij ook je ideale partner ontmoet, dan kan ik je alleen maar gelukwensen en hoef je eigenlijk niet verder te lezen. Maar ben je daarentegen iemand die herhaaldelijk zijn hart verliest en die niet verder komt dan kortstondige relaties, of ben je iemand die nog al eens verliefd wordt op iemand die je liefde niet beantwoordt, dan heb je misschien wat aan de volgende overwegingen:  
  • Denk eens na over je ervaringen in het verleden, over de keren dat je verliefd werd, en probeer je te herinneren of je op die momenten dat Cupido's pijl je hart trof, om wat voor reden dan ook, gestresst was. 
  • Hou er rekening mee dat verreweg de meeste HSP's een zwak zelfbeeld hebben. Geldt dat ook voor jou? Kun je je momenten herinneren waarop je zo diep geraakt werd door een glimlach of een complimentje dat je daardoor op die persoon verliefd werd? 
  • Vraag je eens af of je gedrag beantwoordt aan het profiel van de zogenaamde pleaser; iemand die zijn eigen behoeften opoffert om het de ander altijd zo veel mogelijk naar de zin te maken. Is dat het geval, dan zou het wel eens kunnen zijn dat je verliefd werd op degene die je pleasde, en dat je jezelf, je eigen Ik, aan die ander hebt weggeschonken. In dat geval adviseer ik je dringend om te onderzoeken wat je eigen behoeften zijn, en die dan ook te eerbiedigen door, onder andere, grenzen te stellen en die te bewaken.

Verliefd zijn is heerlijk. Het is een zalig om op wolken te lopen en vlinders in je buik te voelen kriebelen. Ik wil je dat verrukelijke geluksgevoel absoluut niet ontnemen, stel je voor! Waar het me echter wel om gaat, is dat je je bewust bent van de valkuilen die je duur kunnen komen te staan. Het is immers heel goed mogelijk dat je, als HSP, extra kwetsbaar en naïef bent in vergelijking tot de meeste mensen, terwijl een hooggevoelige die in de kou komt te staan doorgaans ook veel meer zielepijn heeft en langer de tijd behoeft om verdriet te verwerken.

vrijdag 17 oktober 2014

HSP, kwetsbaarheid en perfectionisme

'Ik zou wel willen, maar ik ben net weer drie kilo aangekomen, en dat is geen gezicht.'  
'Goh, wat een leuk idee... Tja, maar wel erg kort termijn en dus geen tijd om eerst nog naar de kapper te gaan. Niet dus. Trouwens, ik heb ook niks fatsoenlijks om aan te trekken.' 
'Nee, joh, ga weg. Dat is niks voor mij. Ik kom sowieso al moeilijk uit mijn woorden, en dan met zo'n camera voor je neus...'
Zie hier een handjevol reacties van mensen die ik vroeg om mee te werken aan opnamen voor de documentaire over HSP die hier in Spanje door de nationale TV wordt gemaakt. De opnamen zijn inmiddels achter de rug en het was vier dagen lang keihard werken, maar we hebben genoten. Er was mij gevraagd om meerdere hoogsensitieven voor te dragen, al dan niet cliënten van mij, die bereid waren om voor de camera iets te vertellen over wat het voor hen betekent om hoogsensitief te zijn en hoe ze omgaan met de positieve en de negatieve kanten van deze trek.

Zoals je waarschijnlijk wel weet zijn de meeste HSP'ers introvert en hebben ze bovendien vaak een lange bedenktijd nodig om alle voors en tegens zorgvuldig af te wegen. Nu is lang een relatief begrip, maar voor velen was een kleine twee weken te kort. Vreemd genoeg was er eigenlijk niemand die vroeg of hij er een tijdje over mocht nadenken, maar hadden verreweg de meesten meteen een excuus(?) paraat, terwijl de ja-zeggers dat vrijwel meteen en met enthousiasme deden. En wat door mijn verzoek natuurlijk ook heel duidelijk aan het licht kwam was het feit dat veel HSP'ers met een zwak zelfbeeld kampen. (zie o.a. Elaine Aron "The Undervalued Self").

Het is niet voor elke HSP'er even makkelijk om voor zijn hooggevoeligheid uit te komen; wanneer het binnen de eigen kring al pijnlijk is, is ermee op de TV komen natuurlijk helemaal erg moeilijk. Dat begrijp ik best. Jezelf blootgeven en voor schut staan, termen die gebruikt werden, ja hoor, ik kan me er echt alles bij voorstellen.

Toevallig, of misschien ook helemáál niet zo toevallig, las ik in de afgelopen weken een boek van Brené Brown, 'De Kracht van Kwetsbaarheid'. Een aanrader. Misschien kennen jullie haar wel van haar overbekende TED-lezingAlles wat ik las had indirect met het thema van wel of niet meedoen met het programma te maken, en het maakte vooral ook zo duidelijk waarom sommigen wèl bereid waren om voor de camera hun verhaal te doen.

'Naarmate  we meer bereid zijn onze kwetsbaarheid te erkennen, en te omarmen, ' zegt Brené Brown, 'zullen we meer moed en betrokkenheid tonen; naarmate we ons echter meer afschermen van onze kwetsbaarheid, zullen we meer vanuit angst en minder vanuit verbondenheid handelen.' En dat klopte helemaal met wat mij was opgevallen. Diegenen die mee wilden werken aan het programma, deden dat omdat ze zich realiseerden dat ze met hun verhaal veel 'slapende' HSP'ers (een term die ik gebruik voor mensen die nog nooit van de term hooggevoelig of hoogsensitief hebben gehoord en die last ondervinden van de schaduwkant van deze trek) een dienst kunnen bewijzen; ze waren bereid hun kwetsbaarheid te erkennen en dat gaf hen de moed die nodig was om hun enorme betrokkenheid te tonen. Die betrokkenheid won het van hun onzekerheid en schroom. Ik vind dat diep ontroerend.

Brown gaat in haar boek in op het verschil tussen schaamte en kwetsbaarheid. Ze laat niet alleen zien dat schaamte en betrokkenheid onverenigbaar zijn maar ze legt ook verband tussen schaamte en perfectionisme. Browns boek is niet geschreven voor hoogsensitieve mensen, maar eigenlijk zou elke HSP'er het moeten lezen want zoals jullie vast wel weten is het streven naar volmaaktheid een van de valkuilen van de hooggevoelige mens.


Perfectionisme en schaamte versus kwetsbaarheid en betrokkenheid
Een van de dingen die Brown in haar boek laat zien is dat perfectionisme en schaamte op dezelfde wijze met elkaar samenhangen als kwetsbaarheid en betrokkenheid dat doen. Degenen die besloten om mee te doen aan de documentaire lieten zich van hun meest kwetsbare kant zien om anderen te helpen; dat is pure betrokkenheid.

In reacties als 'te dik', 'niet naar de kapper kunnen' en 'niet goed uit je woorden kunnen komen' klinkt een enorme onzekerheid door, en mogelijk zelfs ook iets van schaamte voor hoe je eventueel overkomt. En wat daar zeker óók in doorklinkt is: 'ik ben niet goed genoeg' oftewel 'anderen kunnen het beter, ik zou ook beter moeten kunnen, ik zou perfect moeten zijn, en dat ben ik niet.' Iemand schaamt zich ergens voor omdat hij zichzelf in vergelijking met anderen te kort voelt schieten. In de meeste gevallen is dit terug te voeren op ervaringen in de vroege jeugd. Wie als kind regelmatig hoorde dat hij te dik was of er niet goed uitzag, of die werd uitgelachen omdat hij in de klas niet goed uit zijn woorden kwam, die zal zich voor die dingen blijven schamen; ik vertel jullie waarschijnlijk niets nieuws. Je schaamt je voor iets waarvan de wereld je op een bepaald moment heeft laten weten dat het niet goed was, dat het afweek van de binnen een bepaalde context heersende norm. Je voelt je afgewezen terwijl je er -zoals iedereen- bij wilt horen.

Een van de vele valkuilen van HS is perfectionisme. Wat voor mij echter een eye opener was is dat perfectionisme een direct gevolg kan zijn van schaamte. Dit is was Brené Brown ervan zegt: 'Perfectionisme is niet hetzelfde als streven naar kwaliteit. Perfectionisme heeft niets te maken met gezonde prestaties en groei maar is een vorm van zelfbescherming. Het is de overtuiging dat we met alles perfect te doen, er perfect uit te zien, niet de pijn van schaamte hoeven voelen.' En dat laatste is natuurlijk een valkuil op zich, want laten we eerlijk zijn, 'volmaakt' is een nooit te bereiken illusie. Daarmee is perfectionisme dus niet iets wat voortkomt uit een innerlijke motivatie, een innerlijk streven naar verbeteringen groei (streven naar kwaliteit) maar gaat het om een schild om je schaamte achter te kunnen verbergen. Het is geen vorm van zelfverbetering maar draait alleen maar om het verkrijgen van goedkeuring. Wie niet voor de camera wil komt dan met excuses van extra kilo's, kapper en stotteren: ik ben niet perfect, en ik schaam me voor mijn zwakke plekken want ik weet dat ik daarop word aangevallen. Wie het wèl aandurft aanvaardt zichzelf, weet dat hij heel wat verbeterpunten heeft maar stelt zich desondanks toch kwetsbaar op omdat hij inziet dat het belang van anderen helpen zwaarder weegt dan de eigen relatieve ontoereikendheid: hij is betrokken en streeft naar verbondenheid.


Mag ik je een paar punten aanreiken om eens bij stil te staan?

  • 'Ik ben wat ik doe en hoe goed ik dat doe.' Geldt dat ook voor jou? Identificeer je je met je prestaties en het cijfer dat je jezelf daarvoor geeft?
  • 'Voor mij is belangrijk hoe de anderen mij zien. Ik doe altijd extra mijn best om aan de verwachtingen van de anderen te voldoen.' Wat wéét je van andermans verwachtingen? Zitten die niet vaak (alleen maar) in jouw hoofd? Ben je wel eens voor uitslover uitgemaakt?
  • Wat vind je van de stelling: 'Perfectionisme is niet de manier om schaamte te voorkomen, het ís juist een vorm van schaamte. Het is angst om af te gaan, angst voor kritiek.'
  • Proef je het verschil tussen perfectionisme enerzijds en gezond streven om jezelf te verbeteren anderzijds, waarbij perfectionisme afhangt van de omgeving, terwijl jezelf verbeteren, je comfortzone oprekken, uit jezelf komt, uit een eigen verlangen/behoefte om jezelf te overtreffen. Het laatste doe je voor jezelf, het eerste doe je voor anderen.
  • Kun je blij zijn met wat je bereikt hebt of geldt voor jou dat het, wát je ook doet, nóóit goed genoeg is? Ben je trots op je prestaties of denk je bij jezelf: 'Het had beter gemoeten.'

Weet je van jezelf dat je een perfectionist bent, dan is het misschien een goed idee om daar eens echt naar te kijken en te zien wat er onder de oppervlakte speelt. Ik wil je daar als in hsp gespecialiseerde coach uiteraard graag bij helpen.

donderdag 11 september 2014

Hooggevoelig en je daarvoor schamen

Een week of twee geleden plaatste ik op mijn spaanse facebookpagina een post waarin ik uitlegde dat er, voor het maken van een documentaire over hooggevoeligheid voor een nationale tv-zender, HSPs werden gezocht die daaraan hun medewerking wilden verlenen. Dat bericht oogstte een flink aantal likes, en ook comments waarin men mij feliciteerde met dit project en mij gevraagd werd wanneer het programa zou worden uitgezonden, want dát wilden ze niet missen. Een relatief klein aantal –in ieder geval veel minder dan ik verwacht had- verklaarde zich enthousiast bereid om mee te werken, oftewel, om als een hooggevoelig mens in het openbaar te willen verschijnen.

Toen, ongeveer tegelijkertijd, de trailer van de grote, Amerikaanse documentaire over het werkvan Elaine Aron, naar buiten kwam, en daarop ook tal van reacties verscheen, begreep ik dat het thema van hooggevoelig zijn en jezelf als zodanig zichtbaar maken, voor de meeste HSPs niet zo makkelijk ligt.

In gesprek met Elaine Aron hierover, kwamen we al snel bij onderwerpen als vernedering en schaamte. Zelf wil ik daar graag nog angst aan toevoegen. Het is waar, we zijn weliswaar hooggevoelig, maar we zijn desondanks allemaal verschillend. Afhankelijk van de opvoeding die we kregen en van de dingen die we vooral vroeg op ons levenspad zijn tegengekomen, kan de emotie schaamte een enorme invloed hebben op de wijze waarop we ons als volwassenen door het leven bewegen.

De belangrijkste boodschap die ons door schaamte wordt ingegeven is 'Ik deug niet.' Daarbij hoort de neiging om je te willen verstoppen en niet op te willen vallen, en dat kan zelfs zo ver gaan dat je gaat geloven dat je niet verdient dat er van je wordt gehouden of zelfs dat je het niet waard bent om te leven… Zo enorm, zo verschrikkelijk kan dat gevoel van schaamte zijn. Het is duidelijk dat het dus om een uiterst negatieve, duistere en zwaar giftige emotie gaat, een emotie die, om het anders te zeggen, een zielevergiftende leugen is.

Schaamte is, evenals verlegenheid (waar we het vorige maand over hadden), schuld of trots, een zogenaamde sociale emotie. Ze wordt 'sociaal' genoemd omdat je het alleen maar kunt voelen in relatie tot andere mensen. Het risico om je binen een groep ergens over te moeten schamen leidt ertoe dat je je zodanig probeert te gedragen dat je optreden, je manier van handelen, geen kritiek oproept. Tot hier kan het schaamtegevoel in zekere zin nog positief worden genoemd vanwege het beschermende karakter ervan. Maar als je iets verkeerd of fout doet, of wanneer je omgeving je verwijt dat je iets hebt misdaan, dan is de kans groot dat je je dat zodanig aantrekt dat je aan jezelf gaat twijfelen en het mogelijk nog gaat geloven ook. Dat laatste is zeker het geval bij veel jonge kinderen.

In een van haar artikelen zegt Elaine Aron: '…Ik ben ervan overtuigd dat je als HSP veel eerder geneigd bent je te schamen dan de meeste mensen. Dat komt voor een deel doordat we onze emoties veel intenser beleven, maar ook omdat we, doordat we deze trek hebben, daarmee bepaalde voorzichtigheidsstrategieën erven die ons in staat stellen elk eventueel risico in te schatten en tot een minimum te beperken. In het geval van schaamte dienen diezelfde strategieën ertoe dat we alles proberen te vermijden en te verbergen dat ons vijanden zou kunnen opleveren…'

Terugkomend op die documentaire voor de spaanse televisie, moge duidelijk zijn dat de meeste HSPs bang zijn om –potentiële- vijanden te maken. Zo was er iemand die opmerkte: 'Ik zou dolgraag mee willen doen om te vertellen over de vele enorme voordelen vanhooggevoelig zijn, meer ik heb op dit moment geen werk, en als ik me in het openbaar zo kwetsbaar zou opstellen, nou, dan weet ik zeker dat ik verder wel naar een baan zal kunnen fluiten…'

Het is, zeker hier in Spanje met een jeugdwerkeloosheid van 52 procent, een trieste realiteit. Ik begrijp dat hooggevoeligheid door velen nog als een zwakte wordt beschouwd of dat het in ieder geval zwaarder weegt dan de positieve kanten ervan. En het doet me ook pijn aangezien het voor velen de werkelijkheid is, een schaduw van de huidige maatschappij, maar het doet me tevens beseffen dat het zo ongelooflijk noodzakelijk is dat hooggevoeligheid  erkend en gerespecteerd wordt als de zoveelste karaktertrek, als iets heel normaals wat het uiteindelijk ook is. Zo zie je maar, de enorme macht van het gevoel van schaamte…

In plaats van zich zelfverzekerd genoeg te voelen om als hooggevoelige mensen naar buiten te treden en op die manier duizenden anderen te helpen in de zin van dat deze mensen mogelijk nog nooit van HSP hebben gehoord en hun enorme gevoeligheid als een uitzichtsloze last beleven, kiezen velen ervoor zich aan te passen aan de 'eisen' van de grote massa, van de maatschappij. Velen van ons proberen onzichtbaar te zijn, geen fouten te maken en zich vooral niet te onderscheiden, met uitzondering dan misschien voor wat betreft onze eigenschappen van gulheid en behoefte om te helpen, om te dienen.

De angst om kwetsbaar te zijn zorgt er bij velen voor dat ze niet voor hun hooggevoelig zijn durven uit te komen. En dat kan ik maar al te goed begrijpen. Ik begrijp het volkomen, maar dat neemt niet weg dat ik me daardoor opnieuw realiseer dat er nog enorm veel werk aan de winkel is: ieder op zijn gebied en in zijn eigen kring in de mate waarin hij kan, net zo lang tot hij zo ver is dat hij uit de kast durft te komen, en wij, die vanuit ons beroep met HS werken, opdat onze trek, die prachtige eigenschap van ons, erkend en herkend gaat worden als de gave die het is.

Ik wil ook niet nalaten om uit het diepst van mijn hart dankjewel te zeggen tegen diegenen die zich wél bereid hebben verklaard om aan het programma mee te werken.

Tot besluit zou ik diegenen die zich ervan bewust zijn zich voor hun gevoeligheid te schamen, willen uitnodigen om eens wat dieper over dit belangrijke onderwerp na te denken. Schaamte en angst belemmeren ons te zijn wie we zijn. Aangepast gedrag betekent een geforceerd gedrag dat een negatieve invloed heeft op je persoonlijke ontwikkeling en groei. Het is echt een uiterst gewichtig onderwerp, in de eerste plaats voor jullie zelf, maar uiteindelijk ook in groter verband...

Het spijt me, deze keer heb ik geen tips. Ik heb helaas geen oplossingen; was het maar waar. Mijn enige hoop is dat jij die dit leest, door over dit thema na te denken, ontdekt wat je zou kunnen doen om kwesties van vroeger, uit je jeugd (gifitige commentaren, kritiek, onterecht straffen, mishandeling in het algemeen, tot een andere cultuur behoren, enzovoort) in een ander daglicht te zien en op te ruimen waardoor je zo ver kunt komen dat je je hooggevoelig zijn niet langer hoeft te beleven als iets om je voor te schamen.

dinsdag 26 augustus 2014

Trailer "SENSITIVE"


Vanochtend, in mijn mailbox, de nieuwsbrief van Elaine Aron met daarin een link naar de trailer van de film, in making, over hooggevoeligheid, over haar levenswerk.

De prachtige, sfeervolle beelden ontroerden mij diep; ik neem aan dat het jou, hooggevoelige lezer, net zo zal vergaan.

Belangrijk om te weten is dat de realisatie van de film een crowfunding-project is. Je kunt al voor EEN DOLLAR meedoen, en ik wil jullie aanmoedigen om je (kleine9 steentje bij te dragen.

Bedenk hoe jouw leven was vóórdat je van de term "HSP" hoorde, vóór je in aanraking kwam met de vruchten van het belangrijke werk van Elaine. En bedenk dan hoe je, al met één enkele dollar, vele, vele anderen kunt helpen de kwaliteit van hun leven te verbeteren. Ik weet zo goed als zeker dat je mee zult doen!


En ja, ik weet het, het fragment is in het engels... Maar als en genoeg mensen meedoen, vast en zeker dat er dan ook een nederlandse ondertiteling vanaf kan... 

zondag 17 augustus 2014

Hooggevoelig: over verlegenheid, oppervlakkigheid en een echt gesprek


foto: Inspiraçoes Assintecal
De zomermaanden zijn bij uitstek geschikt voor gezellige bijeenkomsten, etentjes zoals barbecues, (bedrijfs)uitstapjes, familiefeesten, noem maar op. Er wordt er graag getrouwd en zijn er uitnodingen voor recepties. En veel HSP'ers die voor zo'n leuk samenzijn worden uitgenodigd (of die op grond van familiebanden geacht worden acte de présence te geven) krijgen alleen al bij de gedachte aan zo'n 'gezellige happening' een naar gevoel in de buik.

Hooggevoelige mensen zijn over het algemeen heel sociaal ingesteld. Ze kunnen echt genieten van het contact met andere mensen en ze gaan een gesprek, een goed gesprek, zelden uit de weg. Een diepe en intense verwerking van de ontvangen informatie geldt als een van de meest kenmerkende eigenschappen van het HSP-zijn.  De HSP'er denkt doorgaans diep over de dingen na. Hij heeft vaak veel ideeën, houdt er een eigen mening op na en praat daar graag over met mensen die hem dierbaar zijn en met wie hij een goed contact heeft. Dat soort gesprekken voert hij het liefst in beperkt gezelschap, in een grotere groep raakt hij meestal snel gestrest en dan geblokkeert hij.

Paniek
Onverwacht aangesproken worden, een gesprek moeten aangaan, een vraag moeten beantwoorden in een vergadering... Het zijn situaties waar de HSP'er niet op zit te wachten en die hem nogal eens in paniek kunnen brengen. Ineens in het middelpunt van de belangstelling staan, andermans blikken op je gericht voelen... Ikzelf weet nog goed dat ik me op dat soort momenten licht in het hoofd en absoluut paniekerig voelde. Ik was als kind regelmatig voor verlegen uitgemaakt, en ik geloofde ook echt dat ik dat was. Ik dacht dus dat dat paniekgevoel het gevolg van mijn verlegenheid was. Intussen weet ik dat ik niet verlegen ben, maar dat een overdaad aan indrukken de veroorzaker is van dat nare gevoel. En als je je herkent in die onaangename paniekreactie, dan geldt misschien ook wel voor jou dat je altijd dacht dat dit door verlegenheid kwam...

Verlegenheid
Vind je van jezelf dat je verlegen bent, dan raad ik je aan dat idee eens onder de loep te houden. Waarom? Omdat het heel goed mogelijk, en zelfs waarschijnlijk is, dat je, als je hoogsensitief bent, niet zozeer lijdt onder de gevolgen van verlegenheid, maar dat je 'alleen maar' geblokkeerd raakt als gevolg van een te veel aan zintuigelijke informatie tegelijk. De konsekwentie daarvan kan zijn dat je ineens niet meer helder kunt denken en de draad van het gesprek kwijt raakt, en dát is wat verlegen mensen ook voelen... alleen is de oorzaak bij jou waarschijnlijk een andere: het overprikkeld zijn. Wanneer je, zoals elke HSP'er doet, meerdere dingen op verschillende lagen tegelijk denkt en waarneemt (Wat vindt die ander van me? Hoe ziet hij me? Hij denkt natuurlijk dat ik dom/dik/mager/saai/stug/verlegen... ben; Hij staat wel erg dichtbij! Wat een opvallende kleur hebben zijn ogen! Denkt hij echt dat die kleur van zijn das past bij de ruitjes van zijn overhemd? Volgens mij is hij moe, kijk maar naar die vermoeide trek rond zijn mondhoeken en de wallen onder zijn ogen...) dan is het alleen maar vanzelfsprekend dat je gestrest raakt en in mindere of meerdere mate blokkeert. Een nieuwe omgeving en mensen die je niet kent zorgen voor een extra zintuigelijke belasting, voor een toename van stress. Vraag jezelf dus nog maar eens af of je werkelijk verlegen bent, of dat een overdaad een nieuwe indrukken de oorzaak van je paniekgevoel kan zijn. Heb je dan eenmaal ingezien dat die innerlijke blokkade het rechtstreekse gevolg van de toegenomen stress is, dan is het zaak om op zoek te gaan naar manieren en mogelijkheden om stressoren te verminderen.

Een ander tema dat extra stress oplevert is de veronderstelling dat we net zo zouden moeten zijn als de niet-HSP'ers. Ben je sensitief, en behoor je tot de categorie 'introvert', ga dan alsjeblieft niet je best doen om extrovert over te komen, want dat is vragen om problemen. Blijf bij je eigen stijl, wees trots op je empatische kwaliteiten en het feit dat je heel goed kunt luisteren want alleen al op grond dáárvan heb je heel wat te bieden.

Koetjes en kalfjes
Iets waar het gros van de HSP'ers moeite mee heeft zijn gesprekken die nergens over gaan, gesprekken waarbij er niet geluisterd wordt en iedereen door elkaar heen praat, en roddelgesprekken. Kennen jullie dat gevoel van opkomende irritatie en het verlangen om er vandoor te willen gaan? Je kunt niet meedoen want er schieten je geen onbenullige opmerkingen te binnen, maar weggaan doe je ook niet want dat zou wel eens onaardig gevonden kunnen worden. En hoe sterker de irritatie, hoe meer stress. Het kan gebeuren dat er ineens om je mening wordt gevraagd en dat je er dan iets uitflapt wat kant noch wal raakt, of wat misschien kwetsend overkomt, en daarop volgt dan weer een gevoel van schaamte... Het kan ook zijn dat je het roddelgesprek zo pijnlijk vindt dat je wordt bekropen door een intens gevoel van afkeer of van schaamte; je voelt je enorm ongemakkelijk en je zou er iets van willen zeggen, maar je durft niet.

Gelukkig hoef je dit soort gesprekken niet machteloos over je heen te laten komen en bestaan er wel degelijk manieren om in te grijpen. Hoe zou je het vinden om al dat loze geklets vóór te zijn door zelf vragen te stellen? Het is een stap, dat geef ik toe, maar je kunt het oefenen en dan zul je zien dat het je beetje bij beetje steeds makkelijker zal afgaan. Stel je voor dat je de mensen interviewt, en dat zij je dingen vertellen die wèl ergens over gaan. Het leuke eraan is bovendien dat jij dan een van die kwaliteiten van het hooggevoelig-zijn in praktijk kunt brengen: het echte, diepe luisteren. En om te voorkomen dat je dichtslaat op het moment dat je je vraag wilt stellen, zou je van te voren thuis al een lijstje van eventuele vragen kunnen maken en die uit je hoofd leren.

En ook al heb je moeite met oppervlakkigheden, het is echt geen slecht idee om een gesprekje met de een of andere triviale opmerking te beginnen; al is het maar om een ander niet af te schrikken... De meeste mensen zouden vreemd opkijken als je een gesprekje opent met de vraag: 'En wat denkt u dat Nietzsche van deze situatie zou vinden?' Geloof me, het is veel handiger om te beginnen met een vraag over -bijvoorbeeld- een kunstvoorwerp in de ruimte waar je je bevindt, de sieraden (stenen!) van je gesprekspartner, de (achtergrond)muziek die wordt gespeeld, de smaak van de wijn, de kleuren van de schotels met eten... Iets van die orde waarmee je bovendien meteen de kans krijgt om iets te weten te komen over de eventuele hooggevoeligheid van de ander. Probeer het maar eens; het is echt makkelijker dan je op dit moment wellicht zou denken. En als je je vraag dan begint met 'Wat vind jij van...' of met 'Wat denk je dat er zou gebeuren als ineens...' dan reageert de ander zo goed als zeker met een antwoord waar je op kunt doorvragen; daar heb je meer aan dan aan het stellen van een vraag die alleen met ja of nee beantwoord kan worden.

Probeer creatief te zijn in het verzinnen van vragen; nóg een reden om thuis alvast een lijstje te maken, zo mogelijk met je gesprekspartner in gedachten. Wees soepel in het stellen ervan. 'Hoe heb jij van deze bijeenkomst gehoord?', 'Dit uitstapje is zo heel anders dan dat van vorig jaar. Ik weet nog... Hoe is dat voor jou?' Het kan uiteraard helemaal geen kwaad om ja/nee ('gesloten') vragen te stellen, en in die zin kun je denken aan: 'Ik ben hier voor het eerst, jij ook?'

Nogmaals, gaat het je niet meteen de eerste keer goed af, geef het niet meteen op. Oefening baart kunst. Communiceren is belangrijk, altijd, en het is de enige manier om een ander te leren kennen. Bedenk dat niet iedereen met wie je een gesprekje aangaat automatisch een innige vriend hoeft te worden; de meeste van dit soort gesprekjes zijn totaal vrijblijvend. Maar... het is wel een uitstekende gelegenheid om andere HSP'ers te spotten :) En mocht een gesprekje niet vlotten, geen paniek. Het is tenslotte onmogelijk om iedereen even aardig te vinden, en net zo is het onmogelijk dat iedereen jou aardig vindt. Dat is normaal, dat is gezond.

Tips: 
  • Laat je gedachten eens gaan over het verschil tussen 'verlegenheid' en geblokkeerd raken als gevolg van een te veel aan informatie en stress. 
  • Probeer je situaties uit het verleden voor de geest te halen en let daarbij op de veelheid aan nieuwe indrukken die ertoe geleid hebben dat je geblokkeerd raakte. 
  • Staat je een situatie zoals hierboven beschreven te wachten, bedenk dan wat je kunt doen om zo veel mogelijk stressoren van te voren te elimineren (bv: laat je informeren over wie de genodigden zijn, ga van te voren op de afgesproken plek kijken (je weet dan ook meteen hoe lang je nodig hebt om er te komen), ga een of twee dagen van te voren naar de kapper, bepaal een dag of wat van te voren wat je aan wilt trekken... 
  • Concentreer je op je positieve HSP-eigenschappen van empaticus en goede luisteraar. Probeer niet jolig en extrovert over te komen als je dat niet echt bent. 
  • Bereid een lijstje met vragen voor en leer ze uit je hoofd. Wil je niets te binnen schieten, zoek dan ter inspiratie op internet naar interviews met een vraag/antwoord-formule. 
  • Wees je ervan bewust dat je niet bij iedereen in de smaak zult vallen. Dat is normaal. Jij vindt ook niet iedereen even leuk en boeiend.


dinsdag 8 juli 2014

Hooggevoelig en het belang van zelfinzicht en innerlijke groei

Zoals je misschien wel weet ben ik coach en heb ik mij gespecialiseerd in het thema hooggevoeligheid. Van tijd tot tijd word ik gevraagd naar mijn methode, en dan kan ik alleen maar antwoorden dan ik geen methode heb. Inderdaad, ik heb geen vaste, gestructureerde methode, en ik zal uitleggen waarom. 
Als eerste dit: hooggevoeligheid is een trek, het hoort bij je karakter, het is een van de kenmerken van je persoonlijkheid. Het is geen stoornis, het is geen aandoening of afwijking, het is niet iets wat je hebt maar het is wat je bent. In principe is het een gave, maar in de praktijk kun je er last van hebben. Meestal liggen de moeilijkheden op het gebied van het contact met onze medemens; romantische relaties, vriendschappen, zakelijke relaties, contact met buren... noem maar op, voor veel HSP'ers ligt hier een uitdaging. Ieder mens is anders, en ook de ene hooggevoelige is de andere niet, en zo zal  iedereen relaties en alles wat daarbij komt kijken op zijn of haar eigen persoonlijke manier beleven. 
Wat echter veel HSP'ers met elkaar gemeen hebben is dat "de wereld" hen al gauw te veel wordt en dat ze zich relatief snel overweldigd voelen door de enorme hoeveelheid niet altijd even plezierige informatie die ze te verstouwen krijgen. "De wereld" wordt vaak beleefd als een vijandige, gevoelloze en materialistische plek waarin de waarden die de hooggevoelige mens hoog in het vaandel heeft staan doorgaans ver te zoeken zijn. Vaak voelt hij zich dan ook een buitenbeentje en hoort hij naar zijn idee eigenlijk nergens bij. Het vervelende, het moeilijke, is echter dat we wèl in deze wereld leven, dat we er wel degelijk deel van uit maken en dat we ons erin moeten bewegen. We hebben nu eenmaal familie, klas- en studiegenoten, vrienden, geliefden, buren, collega's... We zijn voor wat bepaalde diensten aangaat van anderen afhankelijk, zo ook voor wat het onderwijs betreft, het kopen van ons eten, van de dingen die we zoal nodig hebben... Dus, ook al zou je misschien liever niet met anderen te maken hebben, het contact met andere mensen die doorgaans niet hooggevoelig zijn, is niet te voorkomen. Je weet het immers, we zijn in de minderheid, want van elke tien mensen zijn er pakweg maar twee hooggevoelig. 
Misschien vraag je je af of je iets zou kunnen doen om je niet altijd maar zo onbegrepen te voelen, om niet altijd alles zo intens persoonlijk op te vatten, om je niet altijd zo overweldigd en zo eenzaam te voelen? De enige manier om je niet steeds zo ellendig te voelen, om niet steeds het gevoel te hebben dat je van alle kanten omringd wordt door vijanden, is blij te zijn met jezelf. Het geheim schuilt niet in een pilletje maar in het houden van wie je bent en hoe je bent. Anders gezegd, het hangt uitsluitend van jou zelf af in hoeverre het je lukt om innerlijke referentiepunten te vinden die je kunnen helpen om je rustig, tevreden en in evenwicht te voelen ten aanzien van de dingen die op je pad komen. 
Als we iets moeilijk of bedreigend vinden is het makkelijk om een beschuldigende vinger naar anderen uit te steken. Zo is iets niet jouw schuld, maar ligt het aan de politici, aan je baas, aan je ouders, aan wie dan ook die een stukje macht over ons en over ons bestaan heeft. En zo lang je iemand anders als de schuldige van jouw ongemak ziet, hoef je je zelf natuurlijk ook niet verantwoordelijk te voelen... immers, jij kunt er niks aan doen, laat staan dat je iets zou kunnen veranderen. En hoewel het misschien waar is dat je in je eentje niet aan de grondwet kunt sleutelen, of aan de regels van het bedrijf waar je voor werkt, wil dat nog helemaal niet zeggen dat je je ook slachtoffer zou moeten voelen en over je heen zou moeten laten lopen. Je bent wel degelijk iemand, iemand met een eigen stem, met een gevoelig hart en met handen en voeten en een heel lijf om mee in actie te komen! Je hebt dus heel veel, en wat je vooral hebt is individuele verantwoordelijkheid wanneer het gaat om het creëren van veranderingen op persoonlijk, sociaal en zelfs politiek gebied. En dat veranderen begint bij jezelf, al was het maar omdat je anderen nu eenmaal niet kunt veranderen. 
'Wil je de wereld veranderen, begin dan bij jezelf,' is een van de bekendste citaten van Mahatma Gandhi. En zo is het ook. Jezelf veranderen, leren verantwoordelijkheid nemen voor je gedachten, voor je woorden en voor je daden, dat hoort bij het bewandelen van je persoonlijke ontwikkelingsweg.

Delphi, tempel Apollo
'Mens, ken uzelve, en u zult het universum kennen,' stond er boven de poort van de voor de discipelen gereserveerde binnenruimte van de tempel van Apollo in het griekse Delphi. 
De eerste stap op die persoonlijke ontwikkelingsweg is het werken aan de zelfkennis, aan het beetje bij beetje ontdekken van wie je eigenlijk bent. Jij, als HSP'er, bent veel en veel meer dan alleen maar 'gevoelig'. Je hebt je waarden, je hebt je angsten, behoeften, talenten en vermogens... Heb je je al eens afgevraagd wat die zijn? Heb je ze kunnen benoemen? En leef je in overeenstemming met wat je over jezelf te weten bent gekomen? Lukt het je om je waarden en je behoeften te honoreren? En doe je iets met je talenten? 
Je zou ook eens kunnen kijken naar hoe je bent in je relatie met anderen. Heb je een partner en ben je gelukkig? Ken je je grenzen en kun je ze bewaken? Hoe zie je jezelf? Weet je hoe anderen je zien? En hoe zie je jezelf over vijf jaar? Ben je blij met dat toekomstbeeld van jezelf? Ben je je bewust van de manier waarop je jezelf (ver)oordeelt, en van de oordelen die je ten aanzien van de wereld hanteert? Wil je veranderen...? 
Naarmate je meer te weten komt over jezelf en over hoe je in verschillende situaties reageert, naarmate je je ook meer bewust wordt van je gedrag en je je eigen angsten onder ogen durft te zien, zul je daarmee heel langzaam maar zeker meer en meer innerlijke kracht en zekerheid ontwikkelen die je voorheen mogelijk ontbeerde. Dat akelige, machteloze gevoel dat de wereld je de baas is, zal geleidelijk aan plaats gaan maken voor een houding van: 'Het bevalt me niet, maar wat kan IK doen om daar iets aan de veranderen? Wat kan IK doen -ook al is het ogenschijnlijk maar heel weinig- om ervoor te zorgen dat er minder lijden en meer gerechtigheid in de wereld is? Ieder mens heeft iets -een talent, een gave, een innerlijke kracht- om met de wereld te delen en om die wereld een klein beetje beter te maken. En dan bedoel ik echt niet dat je eigenhandig de hongersnood de wereld uit moet helpen, of ziekenhuizen of scholen zou moeten bouwen; vaak is het al voldoende om in overeenstemming met je waarden te leven, en om respect te beoefenen. Iedereen kan iets, iedereen heeft talenten en aangeboren gaven die in werkelijkheid onze innerlijke referentiepunten zijn. 
Dit werken aan jezelf, aan je innerlijke ontwikkeling, aan het (er)kennen en overwinnen van je angsten, onzekerheden en oordelen, leidt tot een toenemend vermogen om vanuit je eigen IK te handelen, vrij van (ongegronde) vrees, beperkingen en aangeleerde overtuigingen.  Je zult steeds meer in staat zijn om te handelen in overeenstemming met wat werkelijk jouw waarden zijn, dingen waarin je vanuit het diepst van je ziel gelooft. Wie zo kan leven, heeft bovendien veel meer weerstand tegen die akelige stress. 

En dit is de reden waarom ik geen vaste methode hanteer in mijn werk met hooggevoelige mensen; want wanneer we naar die ontwikkelingsweg, naar die weg van zelfkennis kijken, dan is het zo dat iedereen die sessies bij mij komt volgen zich op een bepaald punt van zijn of haar strikt persoonlijke weg bevindt. Het ontdekken waar die mens zich op zijn pad bevindt en welke de punten zijn die hij verder wil ontwikkelen, dat is bepalend voor de inhoud van de coachingssessies waarbij het op de eerste plaats zal gaan om meer zelfkennis, om het nemen van meer persoonlijke verantwoordelijkheid, om het oefenen van meer pro-activiteit en het beleven van een grotere innerlijke vrijheid. En voor sommigen gaat dat hand in hand met een behoefte aan spiritualiteit.
Hooggevoeligheid kan je leven beperken, dat is waar, maar het is aan jou om aan die beperkingen te werken en ze te overwinnen zodat je beetje bij beetje en naar jouw vermogen, meer van het leven zult kunnen genieten en je steentje bij zult kunnen dragen.


zondag 1 juni 2014

HSP en snel beledigd?

Er wordt me nog al eens gevraagd of hooggevoelige mensen zich sneller beledigd of aangevallen voelen dan mensen met een gemiddelde gevoeligheid, en inderdaad, dat is zeker het geval. De hooggevoelige mens heeft de neiging veel, heel veel, op te vatten als iets persoonlijks, als persoonlijke kritiek. Laten we eens kijken hoe dat komt en wat je eraan kunt doen. 
Paul is vegetariër. Meer dan eens heeft hij meegemaakt dat er, wanneer hij ergens te eten wordt gevraagd en hij zegt dat hij geen vlees of vis eet, wordt gelachen. ‘Ik word uitgelachen, zegt hij, en ik voel me aangevallen. En als ik dan uitleg waarom ik ervoor kies om geen vlees te eten, maak ik alles er alleen nog maar erger op en krijg ik van alles over me heen.’ Hij geeft toe dat hij niet begrijpt dat er nog steeds mensen zijn die vlees eten, en het hem moeite kost om dat te aanvaarden. 
Juana is ambtenaar en staat achter het loket. Ze heeft dus rechtstreeks contact met de burgers. Ze neemt haar werk uiterst serieus, en ze vindt het belangrijk om iedereen altijd zo goed mogelijk van dienst te zijn. ‘Ik vind het dan ook onverdraaglijk als ik mensen slecht over ambtenaren hoor praten. Ik voel me dan persoonlijk aangevallen en ik sla dicht, en niet zelden lig ik er ´s nachts van wakker.’ 
We zien hoe het in beide voorbeelden in de eerste plaats gaat om normen en waarden; normen en waarden wegen voor de gemiddelde HSP’er erg zwaar. De meesten zijn ervan overtuigd dat ze het juiste doen en dat hun optreden correct is, dat hun normen en waarden de juiste zijn, en meer dan eens kunnen ze maar moeilijk aanvaarden dat er mensen zijn die anders handelen of voelen dan zij. Dit kan tot gevolg hebben dat de HSP’er zich superieur gaat voelen ten opzichte van diegenen die er andere normen en waarden op na houden. 
Er bestaan talloze normen en waarden, principes. Je kunt je van je eigen normen en waarden bewust zijn en ze doelgericht nastreven. Er zijn ook mensen die niet eens bewust weten dat ze ze hebben maar zich er in het leven toch naar richten, terwijl je daarnaast ook nog lieden hebt die gewoon maar handelen zoals het hen het op een bepaald moment het beste past en de meeste winst oplevert. Niet iedereen is zich dus bewust van zijn principes, en niet iedereen heeft dezelfde principes – áls hij ze al heeft. En omdat we onmogelijk zomaar kunnen weten wat iemands principes zijn zit er dus weinig anders op dan je neer te leggen bij de wijze waarop anderen hun bestaan inrichten hoewel dit volledig in strijd kan zijn met onze persoonlijke levensvisie. Let wel, ik heb het natuurlijk niet over crimineel gedrag, want dat is een ander verhaal. 
Wanneer jij als HSP’er met principes in contact komt met andere mensen (en dat kunnen natuurlijk ook HSP’ers zijn) die er andere normen en waarden op na houden dan jij en dat aangeven, dan kan het zijn dat je je niet alleen miskend voelt, maar dat je de reactie van die ander opvat als rechtstreekse kritiek op jouw opvattingen. De kans is groot dat het niet gelijkgestemde gedrag, de afkeurende boodschap van de ander, op jou overkomt als dat jij niet zou deugen als mens, dat je niet aardig bent en dat de ander dus niets met je te maken wil hebben. Ja, dan voel je je beledigd. Je voelt je aangevallen. Misschien stel je je naar buiten toe eigenlijk eerder defensief op omdat het leven je heeft geleerd dat geen mens te vertrouwen is. 
Veel HSP’ers hebben een zwak zelfbeeld. Van klein af aan heeft de wereld hen laten weten dat ze te soft zijn, dat ze huilebalken, of extreem verlegen zijn. De conclusie die hun kinderhartje daaraan heeft verbonden is dat ze niet deugen. Veel HSP’ers zijn op school gepest; een deel van hen krijgt het later op het werk ook te verduren en is het slachtoffer van mobbing. De maatschappij is helaas niet erg tolerant ten opzichte van mensen die anders zijn, die buiten de groep vallen. We hebben geleerd ons aan te passen, ons anders voor te doen dan we in werkelijkheid zijn; overlevingsstrategieën om vooral maar niet de aandacht te trekken. We hebben geleerd om aardig te doen ook wanneer we dat niet echt zo voelen, we maakten het anderen naar de zin om vriendjes en vriendinnetjes te hebben. Ja, ik weet het, ik ben op een verschrikkelijke manier aan het generaliseren, en gelukkig heeft lang niet elke HSP’er zulke nare ervaringen en hebben de meesten ook mooie en positieve dingen meegemaakt. Dat neemt echter niet weg dat het gros der HSP’ers een zwak zelfbeeld heeft. (Zie Elaine Aron’s “The undervalued self”). 
Paul, de vegetariër, voelt zich onzeker, en zijn onzekerheid maakt hem kwetsbaar. Hij denkt dat hij wordt uitgelachen, maar het is heel waarschijnlijk dat de mensen lachen omdat men niet goed weet wat te zeggen, of gewoon omdat men niet snapt dat er mensen zijn die geen vlees willen eten. Ze lachen Paul niet uit, ze lachen in geen geval om hem, maar hooguit om het idee waarmee hij hen confronteert. Paul wordt verschrikkelijk serieus en komt met principiële uitspraken, maar hoezeer hij ook zijn best doet, de anderen kunnen niets beginnen met zijn argumenten omdat ze het dilemma van wel of geen vlees niet zo intens beleven als hij dat doet. Paul kan zich niet voorstellen dat mensen die vlees eten ook best heel aardig kunnen zijn. 
Het wil nogal eens voorkomen dat HSP’ers er moeite mee hebben dat we niet allemaal hetzelfde zijn en hetzelfde denken. Onderlinge verschillen maken ons mensen juist interessant en boeiend. Wie zich flexibel en open opstelt naar anderen (andersdenkenden) wordt niet overvallen door die afschuwelijke (voor)oordelen die elke werkelijke communicatie onmogelijk maken. 
Het geheim van je niet beledigd of aangevallen voelen schuilt in aanvaarding en nieuwsgierigheid. Wie zich naar de ander toe nieuwsgierig en niet veroordelend opstelt kan zich onmogelijk beledigd voelen. Paul, onze vegetariër, heeft dat inmiddels geleerd, en in plaats van zich aangevallen of bekritiseerd te voelen, of van onmiddellijk iets te denken in de trant van “die lui zijn wreed en stom”, probeert hij nu vanuit een oprechte belangstelling meer te weten te komen over de ander en diens gewoontes, meningen en waarden. Hij schept er plezier in om ideeën uit te wisselen over verschillende diëten en levensfilosofieën. Verrijkend vindt hij dit soort gesprekken, want, zo zegt hij, ‘je hoeft het toch helemaal niet met iemand eens te zijn om met respect naar zijn opvattingen te kunnen luisteren.’ 
Juana, de ambtenaar, raakt niet langer geblokkeerd, ze heeft geen last meer van huilbuien of van slapeloosheid. De crisis, de verontwaardiging en de boosheid van de mensen zijn een realiteit, maar het is niet iets wat zij persoonlijk kan verhelpen. Ze doet wat er binnen haar vermogen ligt om de burger tegemoet te komen, en meer dan dat kan ze niet. In plaats van, zoals voorheen, te blokkeren, heeft ze geleerd om de ander empathisch tegemoet te treden en oprecht belangstellend te luisteren naar wat doorgaans over een klacht of een probleem gaat. Ze begrijp dat er burgers zijn die zich door het systeem benadeeld en beduveld voelen en die hun verhaal kwijt moeten en dat ze hun gram daarbij rechtstreeks op de ambtenaar –het aanspreekpunt- projecteren. 
Het gros van de mensen opereert vanuit een persoonlijke structuur van angsten, conclusies, afweermechanismen en waarden. We hebben geleerd om ons zus of zo te gedragen, op de manier die ervoor zorgt dat we het hoofd boven water blijven houden en ons zo gelukkig en tevreden mogelijk voelen. En hoewel we van tijd tot tijd kritiek krijgen, of klachten en misschien ook wel verwijten over ons gedrag te horen krijgen, is het een feit dat die maar hoogst zelden iets over ons persoonlijk zeggen. In de meeste gevallen staat iemands kritiek of klacht rechtstreeks in verband met de keren dat de criticus of klager –doorgaans in zijn vroege kinderjaren- een gelijksoortige situatie meemaakte. 
Echt, verreweg de meeste kritiek is niet persoonlijk; het gaat bij de klager bijna altijd om een vorm van projectie. En dat geldt natuurlijk ook omgekeerd: onze kritiek op anderen –of het nu om een partner, een collega, een klant of wie dan ook gaat-  is net zo goed bijna altijd een projectie. Zou het dan zo kunnen zijn dat we, telkens wanneer we ons bekritiseerd en beledigd voelen, het gedrag van de ander verkeerd interpreteren? Misschien is het een idee om eens te onderzoeken hoe het precies zit... 

Stel jezelf eens de volgende vragen: 
  • Ik voel me beledigd. Hoe komt het dat ik me aangesproken voel? 
  • Ik voel me beter dan de ander, en schiet daardoor onmiddellijk in het (ver)oordelen. Luister ik eigenlijk wel echt en met een open houding naar die ander? 
  • Wat zou de oorzaak kunnen zijn van het feit dat de ander mij dit soort verwijten maakt? 
  • Wat kan ik van de ander leren? 
  • Tot op welke hoogte kan ik met zekerheid zeggen dat mijn waarden ook werkelijk de míjne zijn, in plaats van dat ze het resultaat zijn van in mijn jeugd aangeleerde -en klakkeloos overgenomen- onwaarheden en oordelen? (bijvoorbeeld van ouders of leraren). 
  • Het is goed denkbaar dat ik het niet eens ben met de opvattingen van de ander, maar als ik zijn mening veroordeel, waar baseer ik mij dan op? 
  • Hoe kan ik ervoor zorgen dan de ander het gevoel krijgt dat ik echt naar hem luister? 
  • Zou ik, zo lang het niet misplaatst is, misschien met een beetje humor kunnen reageren?

Heb je eenmaal ingezien dat de zogenaamde kritiek geen aanval is maar een persoonlijke projectie van de ander, het resultaat van zijn eigen onmacht of pijn, dan kun je je gevoel van beledigd zijn loslaten. 
En tot besluit nog even dit: Het empatisch of inlevend vermogen behoort tot de positieve kenmerken van de hooggevoeligheid. Het is evenwel niet iets wat ons zomaar komt aangevlogen. Soms, wanneer we ergens emotioneel bij betrokken zijn zoals we bij Paul en Juana hebben kunnen zien, wordt het empatisch vermogen overschaduwd door onze eigen subjectiviteit. Onze eigen emotionaliteit maakt inlevend reageren onmogelijk. Door jezelf de bovenstaande vragen te stellen kun je die emotionele betrokkenheid als het ware ‘ontzenuwen’, waardoor je empatisch vermogen opnieuw actief wordt.