Zoeken in deze blog

donderdag 11 september 2014

Hooggevoelig en je daarvoor schamen

Een week of twee geleden plaatste ik op mijn spaanse facebookpagina een post waarin ik uitlegde dat er, voor het maken van een documentaire over hooggevoeligheid voor een nationale tv-zender, HSPs werden gezocht die daaraan hun medewerking wilden verlenen. Dat bericht oogstte een flink aantal likes, en ook comments waarin men mij feliciteerde met dit project en mij gevraagd werd wanneer het programa zou worden uitgezonden, want dát wilden ze niet missen. Een relatief klein aantal –in ieder geval veel minder dan ik verwacht had- verklaarde zich enthousiast bereid om mee te werken, oftewel, om als een hooggevoelig mens in het openbaar te willen verschijnen.

Toen, ongeveer tegelijkertijd, de trailer van de grote, Amerikaanse documentaire over het werkvan Elaine Aron, naar buiten kwam, en daarop ook tal van reacties verscheen, begreep ik dat het thema van hooggevoelig zijn en jezelf als zodanig zichtbaar maken, voor de meeste HSPs niet zo makkelijk ligt.

In gesprek met Elaine Aron hierover, kwamen we al snel bij onderwerpen als vernedering en schaamte. Zelf wil ik daar graag nog angst aan toevoegen. Het is waar, we zijn weliswaar hooggevoelig, maar we zijn desondanks allemaal verschillend. Afhankelijk van de opvoeding die we kregen en van de dingen die we vooral vroeg op ons levenspad zijn tegengekomen, kan de emotie schaamte een enorme invloed hebben op de wijze waarop we ons als volwassenen door het leven bewegen.

De belangrijkste boodschap die ons door schaamte wordt ingegeven is 'Ik deug niet.' Daarbij hoort de neiging om je te willen verstoppen en niet op te willen vallen, en dat kan zelfs zo ver gaan dat je gaat geloven dat je niet verdient dat er van je wordt gehouden of zelfs dat je het niet waard bent om te leven… Zo enorm, zo verschrikkelijk kan dat gevoel van schaamte zijn. Het is duidelijk dat het dus om een uiterst negatieve, duistere en zwaar giftige emotie gaat, een emotie die, om het anders te zeggen, een zielevergiftende leugen is.

Schaamte is, evenals verlegenheid (waar we het vorige maand over hadden), schuld of trots, een zogenaamde sociale emotie. Ze wordt 'sociaal' genoemd omdat je het alleen maar kunt voelen in relatie tot andere mensen. Het risico om je binen een groep ergens over te moeten schamen leidt ertoe dat je je zodanig probeert te gedragen dat je optreden, je manier van handelen, geen kritiek oproept. Tot hier kan het schaamtegevoel in zekere zin nog positief worden genoemd vanwege het beschermende karakter ervan. Maar als je iets verkeerd of fout doet, of wanneer je omgeving je verwijt dat je iets hebt misdaan, dan is de kans groot dat je je dat zodanig aantrekt dat je aan jezelf gaat twijfelen en het mogelijk nog gaat geloven ook. Dat laatste is zeker het geval bij veel jonge kinderen.

In een van haar artikelen zegt Elaine Aron: '…Ik ben ervan overtuigd dat je als HSP veel eerder geneigd bent je te schamen dan de meeste mensen. Dat komt voor een deel doordat we onze emoties veel intenser beleven, maar ook omdat we, doordat we deze trek hebben, daarmee bepaalde voorzichtigheidsstrategieën erven die ons in staat stellen elk eventueel risico in te schatten en tot een minimum te beperken. In het geval van schaamte dienen diezelfde strategieën ertoe dat we alles proberen te vermijden en te verbergen dat ons vijanden zou kunnen opleveren…'

Terugkomend op die documentaire voor de spaanse televisie, moge duidelijk zijn dat de meeste HSPs bang zijn om –potentiële- vijanden te maken. Zo was er iemand die opmerkte: 'Ik zou dolgraag mee willen doen om te vertellen over de vele enorme voordelen vanhooggevoelig zijn, meer ik heb op dit moment geen werk, en als ik me in het openbaar zo kwetsbaar zou opstellen, nou, dan weet ik zeker dat ik verder wel naar een baan zal kunnen fluiten…'

Het is, zeker hier in Spanje met een jeugdwerkeloosheid van 52 procent, een trieste realiteit. Ik begrijp dat hooggevoeligheid door velen nog als een zwakte wordt beschouwd of dat het in ieder geval zwaarder weegt dan de positieve kanten ervan. En het doet me ook pijn aangezien het voor velen de werkelijkheid is, een schaduw van de huidige maatschappij, maar het doet me tevens beseffen dat het zo ongelooflijk noodzakelijk is dat hooggevoeligheid  erkend en gerespecteerd wordt als de zoveelste karaktertrek, als iets heel normaals wat het uiteindelijk ook is. Zo zie je maar, de enorme macht van het gevoel van schaamte…

In plaats van zich zelfverzekerd genoeg te voelen om als hooggevoelige mensen naar buiten te treden en op die manier duizenden anderen te helpen in de zin van dat deze mensen mogelijk nog nooit van HSP hebben gehoord en hun enorme gevoeligheid als een uitzichtsloze last beleven, kiezen velen ervoor zich aan te passen aan de 'eisen' van de grote massa, van de maatschappij. Velen van ons proberen onzichtbaar te zijn, geen fouten te maken en zich vooral niet te onderscheiden, met uitzondering dan misschien voor wat betreft onze eigenschappen van gulheid en behoefte om te helpen, om te dienen.

De angst om kwetsbaar te zijn zorgt er bij velen voor dat ze niet voor hun hooggevoelig zijn durven uit te komen. En dat kan ik maar al te goed begrijpen. Ik begrijp het volkomen, maar dat neemt niet weg dat ik me daardoor opnieuw realiseer dat er nog enorm veel werk aan de winkel is: ieder op zijn gebied en in zijn eigen kring in de mate waarin hij kan, net zo lang tot hij zo ver is dat hij uit de kast durft te komen, en wij, die vanuit ons beroep met HS werken, opdat onze trek, die prachtige eigenschap van ons, erkend en herkend gaat worden als de gave die het is.

Ik wil ook niet nalaten om uit het diepst van mijn hart dankjewel te zeggen tegen diegenen die zich wél bereid hebben verklaard om aan het programma mee te werken.

Tot besluit zou ik diegenen die zich ervan bewust zijn zich voor hun gevoeligheid te schamen, willen uitnodigen om eens wat dieper over dit belangrijke onderwerp na te denken. Schaamte en angst belemmeren ons te zijn wie we zijn. Aangepast gedrag betekent een geforceerd gedrag dat een negatieve invloed heeft op je persoonlijke ontwikkeling en groei. Het is echt een uiterst gewichtig onderwerp, in de eerste plaats voor jullie zelf, maar uiteindelijk ook in groter verband...

Het spijt me, deze keer heb ik geen tips. Ik heb helaas geen oplossingen; was het maar waar. Mijn enige hoop is dat jij die dit leest, door over dit thema na te denken, ontdekt wat je zou kunnen doen om kwesties van vroeger, uit je jeugd (gifitige commentaren, kritiek, onterecht straffen, mishandeling in het algemeen, tot een andere cultuur behoren, enzovoort) in een ander daglicht te zien en op te ruimen waardoor je zo ver kunt komen dat je je hooggevoelig zijn niet langer hoeft te beleven als iets om je voor te schamen.